Փաստ ինֆո

«Տպավորություն է, թե հայկական կողմն ընդհանրապես ծանոթ չէ 2016 թվականի ԵԱՏՄ –ի կողմից հաստատված ընդհանուր գազի շուկայի ստեղծման ծրագրին, որտեղ հստակ նշված է, որ գազի ընդհանուր շուկան, որի ձեւավորումը մեկնարկելու է 2025 թվականին, չի ենթադրում միասնական սակագների առկայություն»,-«Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասաց էներգետիկ անվտանգության փորձագետ Վահե Դավթյանը՝ անդրադառնալով գազի գնի վերաբերյալ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հայտարարությանը ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի արձագանքին:

Հիշեցնենք, Եվրասիական առաջնորդների հեռավար գագաթնաժողովին Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն խոսեց էներգակիրների ընդհանուր շուկայի ստեղծման եւ միասնական սակագնի սահմանման անհրաժեշտության մասին, նշելով, որ մինչև 2025թ.-ի ռազմավարությունում պետք է անպայման նշվի էներգակիրների ընդհանուր գնի բանաձևը, որը կարելի է կիրառել փուլային տարբերակով: Ի պատասխան, Պուտինը ասաց, որ ԵԱՏՄ անդամ երկու երկիր` Հայաստանն ու Բելառուսը չեն ընդունում գազի գնագոյացման եվրասիական բանաձևը մինչդեռ գազի գնի միասնական բանաձևի կիրառման համար անհրաժեշտ է ինտեգրման մակարդակ, որն այսօր չկա:

Վահե Դավթյանը մանրամասնեց՝ 20205 թվականի համար նախատեսված նախագիծը ենթադրում է, որ ԵԱՏՄ-ի շրջանակներում պետք է ձեւավորվի գազի բորսա, որտե անդամ պետություններն իրենց անհրաժեշտ ծավալով պետք է բնական գազ ձեռք բերեն, այսինքն, այդ բորսայում բնական գազի առուվաճառքը իրականացվելու է սփոթային գործիքի կիրառմամբ, ինչը նշանակում է, որ չեն լինելու երկարաժամկետ գործող գներ, օրինակ, մեկ տարվա կտրվածքով, որը այսօր է:

Փորձագետը շեշտեց, որ այս ծրագիրը հայկական կողմը պետք է ուսումնասիրած լիներ: Ինչ վերաբերում է Բելառուսի նախագահ Լուկաշենկոյին, ըստ Դավթյանի, երբ նա է խոսում գազի սակագնի մասին, դա կարելի է բնութագրել որպես բանակցային մանեւր, որովհետեւ տարիներ շարունակ Մինսկը փորձում է ՌԴ-ի հետ էներգետիկ հարաբերություններում ստեղծել այնպիսի պայմաններ, որ իրեն մատակարարվող գազի գինը հավասարվի ՌԴ Սմոլենսկի երկրամասին մատակարարվող գնին, որը մոտ 70 դոլար է, իսկ Բելառուսում ՝ 127 դոլար է, այսինքն, Լուկաշենկոն պարզապես օգտագործել է ԵԱՏՄ-ի հարթակը, հետագա երկկողմ բանակցություններում դիվիդենտներ ձեռք բերելու համար:

«Երբ Փաշինյանն է խոսում նույն դիրքերից ելնելով, չունենալով որեւէ գնային առաջարկ, որովհետեւ մենք չունենք հստակ հաշվարկ եւ պատասխան առ այն, թե որ գինն է այսօր ՀՀ տնտեսության համար հարմար, նա մնում է զուտ քաղաքական հռետորաբանության շրջանակում եւ ստացվում է, որ նա անուղղակիորեն սպասարկում է Բելառուսի շահը, ինչը շատ լավ գիտակցում են նաեւ Մոսկվայում եւ դրան տալիս են շատ հստակ քաղաքական պատասխան»,-ասաց փորձագետը:

Վահե Դավթյանի խոսքով, այն, ինչ երեկ տեղի ունեցավ, լիովին տեղավորվում է ապրիլի 21-ին ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովի հայտարարության տրամաբանության շրջանակում, որը գազի սակագնից խոսելիս, անդրադարձել էր հայ-ռուսական դաշնակցային հարաբերություններին ու Հայաստանում գործող ռուսական ընկերությունների նկատմամբ հարուցված քրեական գործերին:

«Անկախ ամեն ինչից, մենք պետք է փորձենք ավելի տեխնոկրատական եւ սոլիդ դիրքերից հանդես գալ, մենք պետք է հասկանանք, որ անգամ, եթե 2025 թվականին մեկնարկի ԵԱՏՄ ընդհանուր գազի շուկան, ապա ներքին, ներպետական սակագները միեւնույնն է , սահմանվելու են ներպետական տիրույթում: Բավական է ուսումնասիրել ԵՄ-ի փորձը, դա հասկանալու համար: Այո, այնտեղ եւս առկա է ազատականացված եւ ինտեգրված շուկա, բայց ներքին սակագները սահմանվում են առանձին պետությունների կողմից: Նույն մոդելը գործում է նաեւ Լատինական Ամերիկայում, այսինքն, երբ Պուտինը խոսում է միջազգային պրակտիկայի մասին, նա նկատի ունի այս քեյսերը, որոնք չգիտես ինչու, մեր իշխանությունների ուշադրությունից վրիպել են եւ ես կարծում եմ, որ մենք գործ ունենք կոմպետենտության եւ տեղեկացվածության խնդրի հետ»:

Ինչ վերաբերում է հայ-ռուսական քաղաքական հարաբերություններում առկա խնդիրներին եւ դրանց ազդեցությանը, առհասարակ գազային փոխաարաբերությունների վրա, Վահե Դավթյանն ասաց՝ այն , ինչ տեղի է ունենում գազի տիրույթում, կարող ենք բնութագրել որպես հայ-ռուսական հարաբերությունների կարեւոր ինդիկատոր, իսկ այն, ինչ տեղի է ունենում այդ ոլորտում, հայ-ռուսական հարաբերությունների այսբերգի միայն վերին հատվածն է:

«Թեեւ 2018 թվականի առաջին կեսին իսկապես հայ-ռուսական հարաբերությունները պահպանում էին այն դրական դինամիկան, որը ձեւավորվել էր նախորդ տարիներին, հետագայում, եթե մենք զուտ խրոնոլոգիական տեսանկյունից մոտենանք հարցին, կտեսնենք, որ 2018-ի վերջից գրեթե դադարել են երկկողմանի հարաբերություններն ամենաբարձր մակարդակով եւ այն, որ Փաշինյանը անընդհատ հայտարարում էր, թե աննախադեպ դինամիկա է, այդ դինամիկան չեզոքացվեց եւ վերջին հանդիպումից հետո, երբ «Կոմերսանտ»-ին Փաշինյանը հայտարարեց Հարավկովկասյան երկաթուղիների խնդրի մասին, մենք տեսանք, որ լրջագույն խոչընդոտներ կան»:

Փորձագետի խոսքով, փոխանակ Հարավկովկասյան երկաթուղու հետ կապված խնդիրը երկկողմանի տիրույթում՝ դիվանագիտական ու հատուկ ծառայությունների մակարդակում լուծելը, հայկական կողմը այն թմբկահարեց լրատվամիոցներում, ինչն էլ անշուշտ ՌԴ կողմից համարժեք գնահատականի արժանացավ:

«Կարծում եմ , ի սկզբանե, հայ-ռուսական հարաբերություններում խնդիրն այն էր, որ ռուսական տարբեր ընկերությունների նկատմամբ հարուցված քրեական գործերը, որոնք կարող են լինել, պարզապես տեղափոխվեցին քաղաքական փիարի դաշտ, մինչդեռ նմանատիպ խնդիրները ավանդաբար լուծվում են այլ խողովակներով: Սա կրկին խոսում է այն մասին, որ ներկայիս իշխանությունը չունի այն տեխնոկրատական ռեսուրսը, որն անհրաժեշտ է պետության պես բարդ օրգանիզմն արդյունավետ աշխատեցնելու համար»,-շեշտեց մասնագետը:

Փորձագետի խոսքով, բավականին անորոշ ու իներտ վիճակում են նաեւ ՀՀ-ԵՄ, ՀՀ-ԱՄՆ կապերը, ինչը նշանակում է, որ բոլոր աշխարհաքաղաքական ու աշխարհատնտեսական վեկտորներում մենք ունենք խնդիրներ:

Ինչ վերաբերում է գազի թանկացմանը, Վահե Դավթյանն ասաց.«Սահմանին գազի գինը գոնե 2020 թվականի ընթացում կմնա նույնը, որը կարծում եմ, 2021-ին էլ փոփոխությունների չի ենթարկվի, դատելով միջազգային ածխաջրածնային շուկայի կոնյուկտուրայից, ինչ վերաբերում ներքին սակագնային կարգավորմանը, դատելով գնահատականներից, որոնք հնչեցին թե ռուսական կողմից, թե Փաշինյանի գնահատականներից, ակնհայտ է, որ այնուամենայնիվ, մենք անխուսափելիորեն գնում ենք սակագնի բարձրացման ճանապարհով»:

Փորձագետի կարծիքով, այն հայտը, որը ներկայացվել է «Գազպրոմ Արմենիա»-ի կողմից, հայկական կողմն ուղղակի ի վիճակի չէ հերքել, որովհետեւ վերջին տարիներին «Գազպրոմ Արմենիա»-ն իրականացրել է քաղաքականություն , որն իր մեջ ներառել է ծավալուն ներդրումային ծրագիր, որը պետք է իր վերադարձելիությունն ապահովի: Զուգահեռաբար, ունենք «Գազպրոմ Արմենիա»-ի գործունեությունը սահմանող մոդել, որը արձանագրված է 2013 թվականի հայտնի գազային համաձայնագրերում, որտեղ նշված է, որ ընկերության եկամտաբերության ցուցանիշը պետք է կազմի 9 տոկոս եւ այս ամենը, Վահե Դավթյանի խոսքով, ստիպում է ընկերությանը գնալ սակագնային բարձրացումների, իսկ դա թույլ չտալու համար հայկական կողմը երկու բազային խնդիր պետք է լուծեր:

«Նախ, դիվանագիտական խողովակներով պետք է փորձեր հայ-ռուսական բանակցությունների սեղանին դնել 2013 թվականի պայմանագրի առաձնին դրույթների, մասնավորապես, իմ նշած եկամտաբերության ցուցանիշի խնդիրը, որը իսկապես սահմանափակում է սոցիալակենտրոն սակագնային քաղաքականության իրականացումը եւ երկրորդ, երկրում ստեղծեր այնպիսի տնտեսական զարգացման դինամիկա ապահովեր, որի պարագայում կաճեր էլեկտրաէներգիայի, էներգառեսուրսների սպառումը, ինչը կկոմպենսացներ այն վնասները որոնք մենք կարող ենք ունենալ սակագնի բարձրացման պարագայում»,-եզրափակեց Վահե Դավթյանը:

Աղբյուր` Փաստինֆո