Փաստ ինֆո

Վերջին 20 տարիների ընթացքում կուտակված հիմնախնդիրներն ավելի ցայտուն են սկսել երևալ և ավելի ցայտուն բնույթ են կրելու։ «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում Հայաստանի Հանրապետության ներկայիս ժողովրդագրական իրավիճակի վերաբերյալ այս կարծիքն արտահայտեց Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության ժողովրդագրության բաժնի պետ Արտակ Մարկոսյանը․

Վերջինիս խոսքով, սակայն, 2019-ի հունվար-հունիսի տվյալները նախորդ ժամանակահատվածի համեմատ բարելավվել են։ Նվազել է ծնունդների անկման տեմպը, ամուսնությունների թվաքանակն էլ աճել է. «2019-ի հունվար-հունիսին նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ ունենք  ամունսությունների 604 բացարձակ թվով հավելաճ, ինչը 2011-ից սկսած առաջին անգամ է գրանցվում։ ՀՀ-ում 2011-ից սկսած ամուսնությունների թվաքանակն անընդմեջ անկում էր ապրում։ 19500-ից իջել էր մինչև 14800-ի»,-ասաց Արտակ Մարկոսյանը։

Վերջինս համաձայն է, որ ժողովրդագրական իրավիճակի բարելավումը երկարատև գործընթաց է, սակայն հույս ունի՝ հաջորդ տարի մեկնարկող ծրագրերը կունենան իրենց դրական ազդեցությունը. «Մինչ օրս ՀՀ-ում համակարգված ժողովրդագրական քաղաքականություն չի իրականացվել։ Եղել են հատվածական լուծումներ, բայց ժողովրդագրությունը հատվածային լուծումներ չի սիրում։ Պետք են հստակ, կանոնակարգված, թիրախային ծրագրեր, որոնք կուղղորդեն այս կամ այն խնդիրների լուծմանը»,-ասաց Արտակ Մարկոսյանը։

- Ժողովրդագրական իրավիճակի բարելավմանն ուղղված ի՞նչ ծրագրեր են մեկնարկելու 2020-ից։

- Հաջորդ տարվանից սկսելու են նոր ծրագրեր։ Վերանայելու ենք միանվագ նպաստի չափը։ Մինչ օրս գործում է առաջին երեխայի համար 50 հազ դրամ, երկրորդ երեխայի համար 150 հազ դրամ։ Այդ գումարները համահունչ չեն այն իրողությանը, որն ունենք այսօր։ Դրանք, նախատեսված լինելով երեխայի առաջնային ծախսերը հոգալու  համար, վերջին 10 տարում ընդհանրապես փոփոխության չեն ենթարկվել։ Բայց պետք է հասկանալ, որ այս ընթացքում գնաճի և տեղի ունեցած  փոփոխությունների հետ այս գումարը չի  համապատասխանում։ Այդ պատճառով կառավարությունը հավանության արժանացրեց 2020 թվականի հուլիսի 1-ից առաջին և երկրորդ երեխայի միանվագ դրամային նպաստը բարձրացնելու ծրագիրը, որով այն կդառնա 300 հազ դրամ։ Դա այն գումարն է, որ կօգնի ընտանիքներին ամբողջությամբ հոգալ երեխայի առաջնային ծախսերը։ Հաջորդը բնակարանային աջակցության ծրագիրն է։  Վերջին տարիների հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ բնակարանային հիմնահարցը Հայաստանում սուր է, և երիտասարդ ընտանիքների համար դա իր սրությամբ երրորդ տեղում է գտնվում, այդ իսկ պատճառով 2020 թվականի հուլիսի 1-ից մեկնարկելու են երեք բնակարանային ծրագրեր։ Առաջինը նախատեսված է միանվագ դրամական աջակցություն մարզային բնակավայրերում բնակվող երիտասարդ ընտանիքների համար։ Հիփոթեքային վարկավորման պայմաններում մարզային բնակավայրերում բնակվող երիտասարդ ընտանիքները կարող են ստանալ աջակցություն բնակարանի արժեքի 5 տոկոսի չափով, եթե ունեն 2 երեխա, բայց ոչ ավելի քան 1 մլն դրամը, երեք երեխայի պարագայում այդ թիվը կկազմի բնակարանի արժեքի 10 տոկոսի չափը, բայց ոչ ավելի, քան 1.5 մլն դրամ։ Չորս և ավել երեխաների պարագայում այդ գումարը կկազմի մինչև 20 տոկոսի կարող է հասնել, ոչ ավելի , քան 2 մլն դրամ։ Այսինքն դա այն գումարն է, որ կօգնի լուծել նախնական կանխավճարի խնդիրը։ Երկրորդ ծրագիրը  կանխավճարի ապահովության ձեռքբերում երիտասարդ ընտանիքների համար։ Այսինքն ընտանիքները, եթե ունեն կանխավճարի միայն  10 տոկոսը, ապա այն 20 տոկոսի համար կա՛մ պետք է հավելյալ գույք գրավադրեն, կա՛մ պետք է ձեռք բերեն կանխավճարի ապահովագրություն։ Այս պարագայում պետությունն առաջարկում է իր վրա վերցնել  այդ ապահովագրավճարները և մուծել  այնքան ժամանակ, մինչև ընտանիքը մարի այդ 20 տոկոս մայր գումարը։ Երրորդն ծրագիրը պայմանավորված է  երեխայի ծծնդով։  Այսինքն եթե երիտասարդ ընտանիքն ունի հիփոթեքային վարկ կամ նոր է պատրաստվում ձեռք բերել, ապա ընտանիքում երեխայի ծնունդով պայմանավորված, պետությունը պատրաստակամություն է հայտնում մարել այդ հիփոթեքային մայր գումարներից։ Եթե ընտանիքը կունենա հիփոթեքային վարիկ և ընտանիքում կծնվի առաջին կամ երկրորդ երեխան, այդ գումարը կարող  է հասնել մինչև 10 տոկոս, Երևանում 5 տոկոսը, բայց ոչ ավել քան 500 հազ դրամ։ Մինչև 2 մլն դրամի սահմաններում՝ կախված  երեխաների թվաքանկից, պետությունը պատրաստակամություն է հայտնում օգնել հիփոթեքային մայր գումարների մարմանը։ Ծրագրերը միտված են, որ երիտասարդները փորձեն ավելի շուտ ընտանիք կազմել։ Վերջին տարիներին բարձրացել է ամուսնանալու շեմը։ Բնականաբար որքան ուշ են տեղի ունենում ամուսնությունները, ապա շատ երեխաներ ծնվելու հավանականությունը նվազում է։ Դա միտված է կոնկրետ այդ խնդրի լուծմանը։

- Կա՞ հատուկ ընթացակարգ, այսինքն ինչպե՞ս են դիմելու այդ ընտանիքները, և տարեկան քա՞նի շահառու է նախատեսված։

-  Ներկայումս աշխատանքներն ընթացքի մեջ են, ընթացակարգերը պատրաստ կլինեն մինչև հուլիսի 1-ը։ Ընթացակարգերը պետք է մշակվեն, վերջնական տեսքի բերվեն։ Մոտավոր հաշվարկներ կան, բայց  շահառուների վերջնական թիվը հաջորդ տարի պարզ կլինի։ Նախնական հաշվարկներով  այս ծրագրերին կարող են մասնակցել մոտավորապես 600 հոգուց ավել մարդ։ Կես տարվա կտրվածքով այդ երեք ծրագրերի համար պետք է հատկացվի 530 մլն դրամ։ Արդեն 2021 թվականից ամբողջական տարվա համար կհաշվարկվի գումարը, հասկանալի կլինի նաև պահանջարկը։ Կարծում եմ՝ պետության հնարավորության սահմաններում տրամադրվող գումարը կաճի։ 

- Այսինքն միայն պետական միջոցներից են տրմադրվելու այդ գումարները։

-  Այո պետական բյուջեի միջոցներից են այս գումարները տրամադրվելու։ Կարևոր է նշել, որ 2020 թվականի հուլիսի 1-ից բարձրանալու է նաև երեխայի խնամքի նպաստը։ Մինչ օրս երեխայի խնամքի նպաստ էին ստանում միայն աշխատող մայրերը, որոնք մինչև երեխայի 2 տարեկան դառնալը ստանում էին ամսեկան 18 հազ դրամ, 2020 թվականի հուլիսի 1-ից այդ գումարը դառնալու է 25500 դրամ և ի հավելում դրան՝ գյուղական բնակավայրերում բնակվող չաշխատող կանայք ևս միչև երեխայի  երկու տարեկան դառնալը  ստանալու են երեխայի խնամքի նպաստ։ Մենք խնդիր ունենք գյուղական բնակավայրերի հետ, որովհետև այնտեղ ծնելիության անկումը վերջին յոթ տարիների ընթացքում շատ ավելի մեծ է, քան քաղաքական բնակավայրերինը։ Այնպիսի իրավիճակ ունենք, որ մեկ կնոջ հաշվով ծնվող երեխաների թվաքանակը գյուղական բնակավայրերում այսօր ավելի ցածր է, քան քաղաքային բնակավայրերում։

- Մասնավորապես գյուղական համայքնների համար այլ ծրագրեր մշակվու՞մ են։

- Կառավարությանը ներկայացվել է գյուղական բնակավայրերում երիտասարդ ընտանիքների եկամտաստեղծ գործունեությանը միտված 6 ծրագրային առաջարկ ։ Դեռ դրանց շուրջ քննարկումներ են ընթանում։ Այդ ծրագրերի նպատակն է  գյուղական բնակավայրերում բնակվող երիտասարդ ընտանիքները կարողանան աշխատել ու բնակվել իրենց  գյուղում, ցանկության պարագյում բիզնես գործունեություն ծավալեն և ստանան համապատասխան աջակցություն։ Կարծում եմ ՝հաջորդ տարվանից դա էլ կներդրվի։

Աղբյուր` Փաստինֆո