Փաստ ինֆո

«Սահմանադրությունը, որ ընդունվեց 1995 թվականին, անթերի փաստաթուղթ չէր, բայց այն փաստաթուղթն էր, որը ստեղծեց այն սահմանադրական մշակույթը, որ պետք է զարգանար եւ այսօր էլ պետք է զարգանա»,-«Փաստինֆո»-ի հաղորդմամբ՝այսօր այս կարծիքը հայտնեց սահմանադրագետ Արամ Վարդեւանյանը։

Նրա խոսքով՝ մինչ օրս տեղի ունեցած իրադարձությունների տեսանկյունից մեծ զարգացում է ապրել. «1995 թվականի Սահմանադրությունը կարելի է բնութագրել որպես ժողովրդական արժեքներ ներդնող, այսինքն՝ հիմքը ստեղծող, բայց ոչ բավարար ժողովրդավար փաստաթութղթ։ 2005 թվականի Սահմանադրությունն այդ առումով մեծ քայլ արեց դեպի ժողովրդավարություն։ Եւ դա պատահական չէր, քանի որ դրան նախորոդել էր ՀՀ անդամակցությունը Եվրոպայի խորհրդին։ 2015 թվականի Սահմանադրությունն արդեն մեծ փոփոխություններ առաջարկեց՝ անցում կատարելով խորհրդարանական կառավարման համակարգի»։

Սահմանադրության փոփոխության տեսանկյունից Արամ Վարդեւանյանն ընդգծեց դատական իշխանության էվոլուցիան. «1995 թվականի Սահմանադրությունը դատական իշխանության  անկախության համար բավարար երաշխիքներ չէր նախատեսում, հատկապես՝ դատավորների նշանակման գործընթացում, որը որոշակի խնդիրներ ուներ։ 2005 թվականի Սահմանադրությունը այդտեղ որոշակի բեկում առաջարկեց։ Ինչպես շատ մասնագետներ էին նշում, դատական իշխանությունը անկախացավ, բայց չափից ավելի անկախացավ, այսինքն՝ դատական իշխանության խնդիրները պետք է մնային դատական իշխանության ներսում եւ իրենք պետք է դա լուծեին, ինչը ոչ միշտ էր այդպես ստացվում, եւ հիմնական խնդիրը պայմանավորված էր Արդարադատության խորհրդով։ Կարծում եմ՝ կհիշեք այդ խորհրդի առկայությունը»։

Վարդեւանյանը հիշեցրեց, որ այդ խորհուրդը բաղկացած էր 13 անդամներից, որից 9 անդամը դատավոր էր, 4-ը՝ իրաբան-գիտնական. «Այդ պայմաններում շատ դժվար էր կանխատեսել, որ հենց դատավորները պետք է ունենային բավարար խիզախություն եւ ներքին անկախություն՝ որոշելու համար դատավորների պատասխանատվության հարցը»։

Ըստ սահմանադրագետի՝ 2015 թվականի Սահմանադրությունը այս հարցերին լուծում տվեց ԲԴԽ-ի միջոցով. «Խորհուրդ, որը բաղկացած է 5 դատավորից, 5 գիտնականից։ Ես կարծում եմ, որ այս հավասարությունը չափազանց կարեւոր որոշում էր, եւ ստեղծեց նախադրյալ, որ դատական իշխանությունը լուրջ պրոգրեսի ենթարկվի»։

Վարդեւանյանը նշծեց, որ ԲԴԽ-ն մեկ տարվա ընթացքում թեեւ լուրջ աշխատանք կատարեց, բայց այսօր կրկին էլ կազմավորման է ենթարկվում։

Վարդեւանյանի խոսքով՝ մեր ինքնիշխանությունը, անվտանգությունը խարսխված է մեկ սկզբունքի վրա. դա իրավունքի գերակայության սկզբունք է. «Ոչ թե օրենքն է գերակայող, այլ իրավունքը։ Իրավունքի գերակայությունը երաշխավորում է, որ եթե օրենքը լինի իրավունքին հակասող, ապա իրավունքն է գերակայելու, ոչ թե օրենքը»։

Սահմանադրագետի կարծիքով՝ այսօր մենք ունենք որակապես բարձր Սահմանադրություն, բայց սահմանադրությունները երբեք չեն կարող լինել կատարյալ. «Եթե այդպես լիներ, դրանք զարգացող փաստաթղթեր չէին կարող լինել։ Սահմանադրությունները կարող են եւ ունենում են թերություններ։ Այո, սահմանադրական նորմերը  երբեմն խախտվում են»։

Արամ Վարդեւանյանի հավաստմամբ՝ 1995 թվականից ի վեր ամենազարգացած մարմիններից եւ վերջին շրջանում ամենաշատ քննարկված մարմիններից մեկը Սահմանադրական դատարանն է. «1995 թվականին Սահմանադրական դատարանը հիմնվեց Սահմանադրության ուժով, 1996 թվականից սկսեց ծավալել իր գործունեությունը, բայց սահմանադրական նորմերը բավարար հնարավորություն չէին տալիս ՍԴ-ին լիարժեք արդյունավետ գործելու համար։ Հատկապես բացակայում էր անհատական գանգատի ինստիտուտը, որը ներդրվեց 2005 թվականին եւ կատարելագործվեց 2015 թվականին»։

Արամ Վարդեւանյանը ընդգծեց, որ ՍԴ-ն վերիշխանական մարմին է. «Այն բացառիկ մարմին է, որը պետական իշխանության ոչ մի ճյուղի մեջ չէ, եւ կարողանում է պետական իշխանության բոլոր ճյուղերի ակտերի վերաբերյալ ներկայացնել դիրքորոշում եւ որոշել դրանց սահմանադրականութունը»։

Վարդեւանյանի պնդմամբ՝ Սահմանադրական դատարանը հենց այդպիսին  էլ պետք է լինի։

Հեղինակ` Միլենա Խաչիկյան