Խորհրդանշական հուշարձանի անհրաժեշտությունը՝ որպես համակարգված բռնությունների դատապարտում

ԲՈԼՈՐ ՆՅՈՒԹԵՐԸ

Բոլորը

07/17/2019 10:33 Նախագահ Արմեն Սարգսյանը շնորհավորել է Գերմանիայի կանցլեր Անգելա Մերկելին ծննդյան տոնի առթիվ 07/17/2019 10:30 Մեկնարկեց ընդդեմ «Սեքյուրիթի դրիմ» ընկերության գործով դատական նիստը 07/17/2019 10:21 Հայկ Գրիգորյանի գլխավորած պատվիրակությունը պաշտոնական այցով մեկնել է ՌԴ 07/17/2019 10:16 Սերժ Սարգսյանը կհարցաքննվի, թե ոչ՝ պարզ կդառնա «ցուցմունքներից». «Հրապարակ» 07/17/2019 10:11 ԵՄ-ից գումարի տրամադրումն ուշանում է. Ինչու է դանդաղել անցումային արդարադատության ընթացքը. «Փաստ» 07/17/2019 10:05 Մահացել է վաստակավոր արտիստ Ռուդոլֆ Ղևոնդյանը 07/17/2019 10:02 Խառնակիչները. Ովքեր են նպաստել Վենետիկի հանձնաժողովի կողմից նման փաստաթղթի պատրաստմանը. «Ժամանակ» 07/17/2019 09:56 Ով է կաշառքի գործով ձերբակալված Վճռաբեկ դատարանի պաշտոնյան. «Ժողովուրդ» 07/17/2019 09:52 Միտումնավոր սկանդալ՝ Սամվել Կարապետյանից աջակցություն ստանալու համար. «Փաստ». 07/17/2019 09:47 Պատվիրատուն՝ դրսի՞ց. Ով է կանգնած «տրադիցիոն գող» Անդիկի սպանության «զակազի հետևում». «Իրավունք 07/17/2019 09:43 Կոնֆիդենցիալ. Փաշինյանը փակ հանդիպում է ունենալու դեսպանների հետ. «Փաստ» 07/17/2019 00:15 Քրեական աշխարհը Շիշկանի ձերբակալությունից հետո խուճապի է մատնվել 07/16/2019 23:33 Իտալիայի փոխվարչապետը ցույց է տվել այն զենքը, որով «ուկրաինամետ նեո-նացիստները» ցանկացել են սպանել իրեն 07/16/2019 22:40 ՄԱԿ. ՁԻԱՀ-ից մահացությունը նվազել է մեկ երրորդով 07/16/2019 22:21 Big Mac- ի ցուցանիշի համաձայն՝ Ռուբլին կրկին դարձել է աշխարհում ամենաարժեզրկված տարադրամը 07/16/2019 21:05 ԵՊՀ հոգաբարձուների խորհուրդը դառնում է քաղաքական շահերի գործիք 07/16/2019 20:45 Մոսկվայում ձերբակալել են ԱԴԾ երկու աշխատակցի՝ հյուրանոցի սեփականատիրոջից միլիոններ շորթելու համար 07/16/2019 20:41 Երեւանում նախատեսվում է կրճատել երթուղիների թիվն ու փոխադրամիջոցների քանակը. կգործարկվի 845 ավտոբուս և 101 տրոլեյբուս 07/16/2019 20:22 Այս շահարկումները ցույց են տալիս, որ չկա բովանդակային խոսք. Մելիքյանը՝ Վենետիկի հանձնաժողովի աղմկահարույց փաստաթղթին իշխանությունների արձագանքի մասին 07/16/2019 20:00 Մոսկվայի քաղաքացիները զանգվածաբար թունավորվել են վենդինգային ավտոմատների սննդից (տեսանյութ) 07/16/2019 19:17 Փաշինյանը վաղը կխոսի ՍԴ-ի շուրջ ստեղծված իրավիճակի մասին 07/16/2019 18:54 Այս տարվա առաջին 6 ամիսների տվյալներով՝ 14.4 տոկոսով ավել օտարերկրացի է ժամանել մեր երկիր, քան նախորդ տարվա առաջին վեց ամիսներին . ՀՀ վարչապետ 07/16/2019 18:36 Երեւանի 34-ամյա բնակչուհին սոցցանցով ծանոթացել է տղամարդու հետ ու գումար շորթել՝ օգտագործելով մորը 07/16/2019 18:31 Սևանա լճի թափանցիկությունը կտրուկ աճել է, ջրիմուռների աճի շրջանն ավարտված է. Նախարարություն 07/16/2019 18:26 Համայնքների սեփական եկամուտների գծով հավաքագրումներն աճել են 2 մլրդ 960 միլիոն դրամով 07/16/2019 18:18 ՌԴ սահմանապահները կանխել են Հայաստանի տարածք թմրանյութ անցկացնելու փորձը 07/16/2019 18:15 ՀՀ պաշտպանության նախարարն ընդունել է Միացյալ Թագավորության կառավարության փորձագետներին 07/16/2019 18:10 Դավիթ Տոնոյանն ընդունել է ՀՀ-ում ԱՄՆ դեսպանին 07/16/2019 18:08 2021 թվականին ԱՊՀ զբոսաշրջության խորհրդի նիստը կանցկացվի Հայաստանում 07/16/2019 18:03 ՔԿ-ի պարզաբանումը՝ «Լիդիան Արմենիա»-ի մեքենայով Ամուլսար այցելելու մասին տեղեկություններին 07/16/2019 18:01 Արդարադատության նախարարը ծանոթացել է «Փորձագիտական կենտրոն» ՊՈԱԿ-ի աշխատանքներին 07/16/2019 17:57 Նախագահ Արմեն Սարգսյանը ստորագրել է Ազգային ժողովի ընդունած մի շարք օրենքներ 07/16/2019 17:51 Դեսպան Փոլադյանի հանդիպումը Իրաքի Ներկայացուցիչների ժողովի նախագահի հետ 07/16/2019 17:48 Ռոբերտ Քոչարյանի կալանավորման հարցով բողոքները մակագրվել են դատավոր Սամվել Օհանյանին 07/16/2019 17:25 Վարչապետն ընդունել է Ֆրանսիայի հայկական կազմակերպությունները համակարգող խորհրդի համանախագահ Արա Թորանյանին 07/16/2019 17:23 Նիկոլ Փաշինյանը շրջակա միջավայրի փոխնախարար է նշանակել 07/16/2019 17:16 Աղետի գոտու բնակարանային խնդիրների լուծման նպատակով կառավարությունը կհատկացնի 3 մլրդ դրամ 07/16/2019 17:02 «Սիգ» ձկնատեսակի որսի արգելված լինելու պայմաններում 2017-2018թ. պահածոյացման, արտահանման և այլ նպատաներով ավելի քան 44 000 կգ սիգի իրացման փաստեր են պարզվել 07/16/2019 16:56 Անհրաժեշտություն կա՝ ՄԻՊ-ի գրասենյակում Մանվել Գրիգորյանի գործով վարույթ հարուցելու. պաշտպան 07/16/2019 16:50 Որդին նկուղից 10.000.000 դրամ և 4.500 դոլար է գողացել 07/16/2019 16:43 Սերյան Օհանյանն ինչ-որ վերլուծություն է արել և պահել ՊՆ սեյֆերում. Անդրանիկ Քոչարյան 07/16/2019 16:37 Հարձակում Սուրբ Սարգիս եկեղեցու գետնանցումում. ոստիկանները բերման են ենթարկել երկու տղամարդու 07/16/2019 16:28 Քաղցրաշենի բնակիչները չեն հավատում՝ պոմպից 160 լիտր ջուր է բաց թողնվում 07/16/2019 16:23 Գարունը հանրայինում աշնանն է գալու, մի մտածեք. Տիգրան Պասկևիչյանն ազատվել է աշխատանքից 07/16/2019 15:56 Միջոցներ են ձեռնարկվում Ծիծեռնակաբերդի անտառում հրդեհի մեղավորներին հայտնաբերելու ուղղությամբ 07/16/2019 15:44 Սնանկության ոլորտի բարեփոխումները ՀՀ կառավարության առաջնահերթությունների օրակարգում են 07/16/2019 15:38 Սևանա լճից վերցված ջրի փորձանմուշների հետազոտությունը ցույց է տվել, որ լճի ինքնամաքրման գործընթացը շարունակվում է. Արսեն Թորոսյան 07/16/2019 15:32 Բոլոր ամբուլատոր-պոլիկլինիկական բուժհաստատություններում առկա են տեղեկատվական անկյուններ 07/16/2019 15:20 Դատախազությունը բողոք է ներկայացրել Ռոբերտ Քոչարյանի եւ Արմեն Գեւորգյանի գույքի վրա կալանք դնելու հարցով 07/16/2019 15:16 Ծառուկյանին ասեք թող 2 հատ պոմպ նվիրի. բողոքում են Քաղցրաշենի բնակիչները

07/15/2019 18:15 «ՍԱՍ»-ի Արտակը հրավիրվել է Ոստիկանության բաժին 07/16/2019 18:36 Երեւանի 34-ամյա բնակչուհին սոցցանցով ծանոթացել է տղամարդու հետ ու գումար շորթել՝ օգտագործելով մորը 07/16/2019 09:59 Միջադեպ՝ Մոսկվայում. Ալեն Սիմոնյանին և նրա ղեկավարած պատվիրակությանը «գոու հոմ» են արել. «Իրատես» 07/15/2019 13:52 Ավելի շատ խնդիրներ առաջացրինք, քան լուծեցինք. Տարոն Սիմոնյանը՝ Վենետիկի հանձնաժողովի եզրակացության մասին 07/16/2019 00:01 Երկու ամսով կալանավորվել է Ռուսաստանի «գլխավոր գողը» 07/15/2019 17:21 Ռոբերտ Քոչարյանի պաշտպանները դիմել են դատավոր Դավիթ Գրիգորյանին եւ Արմեն Դանիելյանին 07/16/2019 17:48 Ռոբերտ Քոչարյանի կալանավորման հարցով բողոքները մակագրվել են դատավոր Սամվել Օհանյանին 07/16/2019 09:36 Ազատման դիմում(ներ). Ո՞ւմ կնախընտրի վարչապետը՝ «Սորոս»-ական տեղակալի՞ն, թե՞ ՍԱԾ պետին. «168 ժամ» 07/16/2019 10:15 Սամվել Կարապետյանի եղբորորդուն եւ նրա ընկերոջը մեղադրանք է առաջադրվել 07/16/2019 10:29 Պուտինի նախապայմանը. Եթե Ռոբերտ Քոչարյանը չլինի ազատության մեջ, ապա… «Ժամանակ» 07/15/2019 17:03 Սահմանադրական դատարանի շուրջ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն առաջիկայում հանդես կգա հայտարարությամբ 07/15/2019 14:57 Սևանի տնտեսվարողները մարզպետի և քաղաքապետի հետ լողում են լճում (լուսանկարներ) 07/16/2019 09:47 Աբովյանում՝ դպրոցի բակում, 34-ամյա տղամարդ է սպանվել 07/15/2019 12:40 Երեւանում 33-ամյա տղամարդ է դանակահարվել. նա հիվանդանոցում մահացել է 07/15/2019 16:44 Պետք չէ արդարադատության համակարգը ոչնչացնել քաղաքական ամբիցիաներից ելնելով. Գևորգ Պետրոսյան 07/15/2019 10:39 Գնաճը կրկնակի անգամ գերազանցում է եկամուտների աճին. փորձագետ 07/15/2019 23:20 Հրապարակվել է Մոսկվայի մերձակայքում քրեական հավաքի 32 մասնակցի ձերբակալման տեսանյութը (տեսանյութ) 07/15/2019 20:55 Մոսկվայում կինը մահացել է մերսման ժամանակ 07/15/2019 14:39 Մենք հաշվի կառնենք Վենետիկի հանձնաժողովի խորհուրդը. Հովիկ Աղազարյան 07/16/2019 11:27 Արտակ Սարգսյանը բացակայում է երկրից. Քննիչին խոստացել է ներկայանալ վերադառնալուն պես

Խորհրդանշական հուշարձանի անհրաժեշտությունը՝ որպես համակարգված բռնությունների դատապարտում 06/11/2019 09:27 | Վերլուծություններ

Ֆեյսբուքյան մի գրառումը առիթ դարձավ, որ ուսումնասիրեմ հույժ կարևոր և բազմաշերտ մի թեմայի շուրջ ծավալված եռակողմ, նույնիսկ՝ քառակողմ «բանավեճը»: Այդ թեման, իմ խորին համոզմամբ, վաղուց է ծագել, ավելի քան 30 տասնամյակ առաջ, երբ հախուռն և զգացական մթնոլորտում՝ 88-ի շարժման անիշխանության ժամանակներում Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիրը մի տեսակ ինքնաբուխ և ինքնակամ համալրումներ էր ունեցել:

Օրերս ԱԺ «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Գևորգ Գորգիսյանը Մարաղայի ցեղասպանության զոհերի հարազատների խնդրանքով դիմել էր Երևանի քաղաքապետ Հայկ Մարությանին՝ Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիրում՝ Սումգայիթի, Բաքվի և Գանձակի կոտորածների զոհերին նվիրված խաչքարերի մոտ, Մարաղայի կոտորածի զոհերի հիշատակին նվիրված խաչքար-հուշակոթող տեղադրելու համար։

Դրան հետևել էր Երևանի քաղաքապետի պատասխանը, թե՝ որևէ այլ հուշարձանի տեղադրումն այս տարածքում անընդունելի է քաղաքաշինական և բարոյական առումներով։ Քաղաքաշինական առումովը բնականաբար, հասկանալի է, սակայն, բարոյականությամբ պատճառաբանելը կդժվարանամ հասկանալ, քանի որ մեծ հաշվով Ցեղասպանության հուշահամալիրը կյանքի է կոչվել 20-րդ դարասկզբին Օսմանյան Թուրքիայի ձեռամբ Ցեղասպանության զոհ դարձած 1.5 միլիոն հայերի հիշատակին, իսկ նշված երեք խաչքարերը նույն դարի վերջին Թուրքիայի կրտսեր եղբոր՝ Ադրբեջանի կողմից նույն դաժանությամբ իրականացված ըստ էության, նոր ցեղասպանության զոհերի հիշատակի համար էին տեղադրվել:
Այսինքն, բարոյականության առումով այստեղ ոչ միայն խնդիր չկա, այլև մոտիվը նույնն է: Բայց, այ, ճարտարապետական համատեքստում ունիկալ հուշարձանի ամբողջականությունը 3 տասնամյակ առաջ արդեն իսկ խախտվել է:

Երևանի քաղաքապետարանի պատասխանին հաջորդել էր «Գոլոս Արմենիի» թերթի՝ քաղաքային իշխանություններին ուղղված կոշտ հրապարակումը, որին ի պատասխան էլ ճարտարապետ, Ցեղասպանության հուշահամալիրի համահեղինակ Սաշուր Քալաշյանն էր վիրավորված և բավական կոշտ արձագանքել:

Ընդ որում, զարմանալի չէ, որ թերթի հրապարակման հեղինակի և ճարտարապետի ելակետերը բոլորովին չեն հատվում, քանզի մեկնաբանի խոսքը գաղափարական մակարդակում, փաստերի, երևույթի նույնականացման համատեքստում է, իսկ Սաշուր Քալաշյանինը՝ մասնագիտական-ճարտարապետական՝ խաթարվել էր համալիրի ներդաշնակությունը, հեղինակների հղացումը, հուշարձանի կոնցեպտը: Ի վերջո, դետալ առ դետալ մտածված, զուսպ ու խորախորհուրդ այս հուշարձանը ինքնագործունեության ենթարկելն արդեն իսկ մեծ սխալ էր և այդ սխալը տարիներ առաջ գործվել էր:

Ի դեպ, հենց սկզբից ասեմ, որ ի պատասխան ԱԺ պատգամավորի առաջարկի՝ ոչ Երևանի քաղաքապետարանի՝ Արցախում զոհերի հիշատակին նվիրված հուշակոթող տեղադրելու խորհուրդը, ո՛չ էլ՝ ԱԺ «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցության պատգամավորի պատճառաբանությունը, թե՝ Հայաստանում բնակություն հաստատած Մարաղայի զոհերի հարազատներն ամեն տարի ապրիլի 10-ին չեն կարող հասնել Արցախի Նոր Մարաղա գյուղ` հարգանքի տուրքը մատուցելու նրանց հիշատակին, երևույթը թուլացնող գործոններ են:

Բացատրեմ՝ ինչու: Այդ կերպ մենք շատ մասնավորեցնում ենք գլոբալ խնդիրը: Այդ կերպ մենք լրջագույն խնդիրը դիտարկում ենք կոնկրետ գյուղերի կոնկրետ բնակիչների համատեքստում, մինչդեռ, մենք գործ ունենք 20-րդ դարավերջին հայության մի հատվածի նկատմամբ իրականացված ջարդերի և զանգվածային տեղահանության, մահից մազապուրծ փրկված՝ ազգությամբ հայ հազարավոր փախստականների առաջացման երևույթի հետ: Մենք ապրել ենք այդ օրերը, երբ երկրաշարժից կքած Հայաստանն ու հայությունը ցավը զսպելով փախստական /18 հազարի էր հասնում նրանց թիվը/ դարձած իր զավակներին էր ընդունում, փախստականներին ընդունող կոմիտե ստեղծում, և նրանց զգալի մասը, ինչպես դարասկզբին, դարավերջին էլ՝ տեղահան էին արվել իրենց բնօրրանից:

Այսինքն, տեսեք, ինչ է կատարվում` իր իսկ բնօրրանում ցեղասպանության զոհ դարձած բազմաթիվ հայերի հիշատակին զատ-զատ՝ տեղատարածքային խաչքարեր ենք տարել- դրել հուշահամալիրում, իսկ Ադրբեջանն իրեն հատուկ քաղաքականությամբ նախ՝ Խոջալուի սուտ պատմություն է շրջանառության մեջ դնում, հետո՝ Խոջալուի զոհերի հիշատակին հուշարձան կառուցում , որին ի ցույց աշխարհի ամեն տարի այցի է գնում ազգովի, պետականորեն, պաշտոնական մակարդակով, աշխարհի տարբեր երկրներից ժամանած հայտնի դեմքերով… Ադրբեջանի բազմաթիվ քաղաքներում, ինչպես նաև աշխարհի մի շարք երկրներում՝ Խոջալուի «կոտորածի», զոհերին նվիրված հուշարձաններ են կանգնեցվել։
Հասկանու՞մ եք, տեղեկատվական պատերազմ է և հաղթողն Ադրբեջանն է, որն ագրեսոր լինելով շարունակ որպես զոհ է ներկայանում աշխարհին ու…այսօր էլ պատրաստվում է պատերազմի:

Կարծում եմ՝ մենք մեր պատմության այս մի դաժան էջը նույնպես հավուր պատշաճի ներկայացնելու, երևութականացնելու խնդիր ունենք:
Հանրությունը, պատկան մարմինները (ՀՀ կառավարություն) չե՞ն կարծում, որ 80-ականների վերջին և 90-ականների սկզբին Ադրբեջանի վարչական տարածքում հայերի հանդեպ պետական մակարդակով իրականացված ցեղասպանության զոհերի հիշատակին խորհրդանշական հուշարձանի անհրաժեշտությունն օդում կախված է՝ որպես համակարգված բռնությունների դատապարտում: Եվ այն առանձին շեշտադրման խնդիր ունի:

Կարծում եմ, տեղեկատվական առումով լուրջ դեր կատարող փաստավավերագրական նյութերին, ֆիլմերին ու գրքերին զուգահեռ՝ նման հուշակոթողի կյանքի կոչումը՝ գեղարվեստական ուժգին, ազդեցիկ նոտայով՝ արվեստի ուժով կկարողանա վերծանել կատարվածի զգացական խտությունն ու բուն ասելիքը:

Ի դեպ, խորհրդային արգելափակոցների պայմաններում մեր պետության ղեկավարները կարողացել են մթնոլորտ ձևավորել ցեղասպանության հուշահամալիրը ստեղծելու համար: Մեր օրերում կատարված համանման և համազոր երևույթը նույնպես երևութականացնել է պետք՝ ընդ որում, ոչ երկուսը՝ մեկում ֆորմատով, այլ՝ առանձնաբար: Այսօր և՝ արժանապատվորեն, ոչ թե՝ լացկան տոնայնությամբ:

Հեղինակ` Անահիտ Եսայան

Աղբյուր` Փաստինֆո