Փաստ ինֆո

Դատախազությունն արդեն պաշտոնապես հաստատել է, որ բողոքարկել է ոչ միայն ՀՀ երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի խափանման միջոցը փոխելու, այլ նաեւ գործի վարույթը կասեցնելու եւ ՍԴ դիմելու Երեւանի ընդհանուր իրավասության դատարանի որոշումները: Միաժամանակ, քար անտարբերություն դրսեւորել դատական մարմինների նկատմամբ գործադիր եւ օրենսդիր մարմինների կողմից կատարված ճնշման բացահայտ քայլերին:
 
Հիշեցնենք, որ նախ մայիսի 18-ին  ԱԺ «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Հայկ Սարգսյանը կոչ արեց հավաքվել Երեւանի ընդհանուր իրավասության դատարանի` Նոր Նորքի նստավայրի մոտ`դատարանին ստիպելու համար, իսկ արդեն մայիսի 19-ին վարչապետն անձամբ կոչ արեց արգելափակել բոլոր դատարանների մուտքերն ու ելքերը` թույլ չտալու դատավորներին մուտք գործել դատարան, իսկ հաջորդ օրն անձամբ, գործադիր ու օրենսդիր իշխանությունների ներկայացուցիչների հետ մասնակցեց դատարանների արգելափակմանը: Իսկ ոստիկանությունը` դրսեւորելով անգործություն, չկանխեց դատավորների գործունեությանը խոչընդոտելու դեպքերը` ստանձնելով լուռ դիտորդի դեր:
 
Դատախազությունը շրջանցել է բացահայտ կատարված այս հանցավոր դրսեւորումները, որոնք ակնհայտ իրենց մեջ պարունակում են արդարադատությանը խոչընդոտելու եւ սահմանադրական կարգը տապալալու տարրեր` իր անգործությամբ սպասարկելով օրվա քաղաքական իշխանության շահերը: Մյուս կողմից նույն քաղաքական շահերի սպասարկմանն է ուղղված վարույթը կասեցնելու եւ ՍԴ դիմելու դատարանի որոշման բողոքարկումը:
 
Հարցը  դիտարկենք բացառապես իրավական հարթությունում:
 
Չնայած երկրի վարչապետի մակարդակով դատական իշխանության նկատմամբ դրսեւորված աննախադեպ ճնշմանը` Երեւանի ընդհանուր իրավասության դատարանը` դատավոր Դ.Գրիգորյանի նախագահությամբ, մայիսի 20-ին որոշում կայացրեց կասեցնել ՀՀ երկրորդ նախագահ  Ռ.Քոչարյանի եւ մյուսների գործով վարույթը եւ դիմել ՍԴ` առաջնորդվելով ՀՀ Սահմանադրության 169-րդ հոդվածի  4-րդ մասով,  ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի  31-րդ հոդվածի  2-րդ մասով, 292-րդ հոդվածի  3-րդ մասով եւ  295-րդ հոդվածով:

ՀՀ Սահմանադրության 169-րդ հոդվածի  4-րդ մասը սահմանում է, որ դաատարաններն իրենց վարույթում գտնվող կոնկրետ գործով կիրառման ենթակա նորմատիվ իրավական ակտի սահմանադրականության հարցով դիմում են Սահմանադրական դատարան, եթե հիմնավոր կասկածներ ունեն դրա սահմանադրականության վերաբերյալ և գտնում են, որ տվյալ գործի լուծումը հնարավոր է միայն այդ նորմատիվ իրավական ակտի կիրառման միջոցով:

ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի  31-րդ հոդվածի  2-րդ մասն ամրագրում է վարույթի կասեցման հիմքերը`նշելով, որ դատարանի նախաձեռնությամբ կամ դատավարության մասնակիցների միջնորդության հիման վրա դատարանի որոշմամբ կարող է կասեցվել վարույթը, եթե դատարանը գտնում է, որ կիրառման ենթակա օրենքը կամ այլ իրավական ակտը հակասում է Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությանը: Այսինքն դատարանն իրավունք ունի կասեցնել գործի վարույթը և դիմել Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարան:

292-րդ հոդվածի  3-րդ մասն ամրագրում է դատավորի պարտավորությունը`  քրեական գործը վարույթ ընդունելուց հետո հետազոտել  գործի նյութերը և 15 օրվա ընթացքում կայացնում հետևյալ որոշումներից մեկը`

-  դատական քննություն նշանակելու մասին.
- քրեական գործի վարույթը կարճելու կամ քրեական հետապնդումը դադարեցնելու մասին.
-  քրեական գործի վարույթը կասեցնելու մասին.
-  գործը մեղադրողին վերադարձնելու մասին.
-  գործն ըստ ընդդատության ուղարկելու մասին.
-  ինքնաբացարկի մասին:
 
Իսկ 295-րդ հոդվածն ամրագրում է, որ դատարանը որոշում է կասեցնել վարույթը, եթե որոշել է դիմել ՍԴ:
 
Դատավորը գործը վարույթ է ընդունել մայիսի 7 -ին, հետեւաբար մինչեւ մայիսի 22-ը պետք է կայացներ վերը նշված որոշումներից մեկը: Ընդ որում` թվարկված որոշումները դատարանը կայացնում է միանձնյա, հետեւապես տրամաբանական է, որ կողմերն այդ մասին նախապես չեն իմացել, իսկ դատախազության մայիսի 20-ի հրապարակային հայտարարությունը, որ դատարանի մայիսի 20-ի որոշման մասին տեղյակ չի եղել, կարծում ենք ուներ հստակ հասցեատեր` նպատակ ունենալով խուսափել քաղաքական ցասման թիրախ դառնալուց:
 
Իրավական տեսանկյունից դատարանի որոշումը տրամաբանական էր`նախաքննության ընթացքում պաշտպանական կողմը բազմիցս վիճարկել էր ՀՀ քրեական օրոժենսգրքի 300.1-րդ հոդվածին հետադարձ ուժ հաղորդելու սահմանադրականության, ինչպես նաեւ նշված հոդվածի վրա նախագահական սահմանադրական անձեռնմխելիությունը տարածվելու հարցը:

Դատարանը` Դավիթ Գրիգորյանի նախագահությամբ, արել է այն, ինչը իրականում պետք է աներ դատախազությունը` մինչդատական վարույթի ընթացքում եւ ըստ էության փորձել փրկել Փաշինյանին` ՄԻԵԴ-ում Ռոբերտ Քոչարյանի գործով խայտառակ պարտությունից:

Դատարանը, որն ըստ էության պետք է քննի քրեական գործը, խնդիր է տեսել Սահմանադրական կարգը տապալելու համար առաջադրված մեղադրանքում ու դիմել ՍԴ: Չէիք ասում, թե մեր երկրում դատարանն անկախ է, ոչ ոք հրահանգ չի տալիս... եթե անկախ է` ինչո՞ւ եք խառնվել իրար,  թե «անկախ» է, քանի դեռ կատարում է գործող իշխանության կամքը, իսկ եթե շեղվում է այդ գծից` հայտնվում է քննադատության թիրախում` մեղադրվում հանցավոր ինչ-ինչ ազդեցությունների տակ գտնվելու մեջ: Ի դեպ, այս մասով եւս դատախազությունը դրսեւորել է անգործություն. երկրի վարչապետի մակարդակով հայտարարվում է առանձին դատավորների ենթադրյալ հանցավոր կապերի մասին, իսկ դատախազությունը քրեական գործ չի հարուցում ու չի հանձնարարում պարզելու, թե ովքեր են այդ «հանցավորները», որոնք ազդում են դատարանների որոշումների վրա:

Դառնանք դատավորի` ՍԴ դիմելու հարցին: Դ.Գրիգորյանն ուսումնասիրելով գործի նյութերը գտել է, որ ունի ՍԴ-ի մեկնաբանությունների կարիքը: «ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1 հոդվածով անձի պատասխանատվության հարցը որոշելու համար իրավակիրառող մարմինը պետք է հիմնվի տվյալ հոդվածի դիսպոզիցայում նախատեսված ՀՀ Սահմանադրության վերոնշյալ հոդվածների վրա, սակայն նույնիսկ ներկա պահին իրավական տեսանկյունով առկա է անորոշություն. պարզ չէ, թե խոսքը 2008 թվականի դրությամբ գործող /2005 թվականի նոյեմբերի 27-ի փոփոխություններով հանդերձ/ ՀՀ Սահմանադրության, թե 2015 թվականի փոփոխություններով գործող Սահմանադրության մասին է, քանի որ սույն գործը, ըստ մեղադրանքների որոշումների, ուղղակիորեն շաղկապված է ընտրական և հետընտրական գործընթացների հետ, մինչդեռ սահմանադրական կարգ հիմունքներին վերաբերող` ընտրական իրավունքի սկզբունքներն ամրագրող Սահմանադրության 4-րդ հոդվածը 2015թվականից ևեթ նախատեսված է գործող Սահմանադրության 7-րդ հոդվածով: Տվյալ իրադրությունում անհասկանալի է, թե ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1 հոդվածը կիրառելիս և Սահմանադրության 4-րդ հոդվածի վրա հղում կատարելիս որքանով է ապահովվելու ՀՀ Սահմանադրության 72-րդ և 79-րդ հոդվածների պահանջները, 4-րդ հոդվածը կիրառելիս պետք է հաշվի առնել արարքի կատարման պահին գործող Սահմանադրությունը /2005 թվականի փոփոխություններով/, թե 2015 թվականից փոփոխություններով հանդերձ Սահմանադրությունը», - նշել է դատավորը: Ավելին` արձանագրել, որ  2005թ. փոփոխություններով Սահմանադրության 6-րդ հոդվածի առաջին մասը արձանագրում էր ՀՀ Սահմանադրության բարձրագույն իրավաբանական ուժ ունենալը, փաստում, որ նրա նորմերը գործում են անմիջականորեն, մինչդեռ 2015թ. փոփոխություններով Սահմանդրության 6-րդ հոդվածի առաջին մասի համաձայն` «Պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններն ու պաշտոնատար անձինք իրավասու են կատարել միայն այնպիսի գործողություններ, որոնց համար լիազորված են Սահմանադրությամբ և օրենքներով»: Նկատենք, այդ խմբագրմամբ Սահմանադրությամբ վերացվել է սահմանադրական նորմերի անմիջականորեն գործելու դրույթը:

Բացի այդ դատարանը  խնդրել է Սահմանադրական դատարանին մեկնաբանել` արդյո՞ք ՀՀ նախագահը կամ ՀՀ պաշտոնաթող նախագահը լիազորությունների իրականացման ժամկետում ենթադրաբար հանցանք կատարելիս չեն օգտվել կամ օգտվում քրեական հետապնդման անձեռնմխելիության իրավունքից, եթե օգտվել են կամ օգտվում են, որոնք են այդ երաշխիքից օգտվելու սահմանադրաիրավական պայմանները և սահմանադրաիրավական ինչ կառուցակարգով կարող էր կամ կարող է ՀՀ պաշտոնաթող նախագահի քրեական հետապնդման անձեռնմխելիության հարցը քննարկվել և լուծվել:
 
Դատարանի այս որոշման շուրջ բարձրացված աղմուկը մատնում է քաղաքական իշխանության մտավախությունը: Ըստ ամենայնի` իրենք եւս գիտակցում են առաջադրված մեղադրանքը` 300.1-րդ հոդվածի մասով խնդրահարույց է եւ հակասահմանադրական, հետեւապես դատարանների մուտքերը մայիսի 20-ին փակելով` փորձ է արվել հրապարակավ ազդել դատարանի որոշման վրա ու կանխել ՍԴ դիմելը` դրանով իսկ ավելի դյուրին դարձնելով Ռ.Քոչարյանի փաստաբանների գործը` ամրագրելու համար, որ նա ենթարկվում է քաղաքական հետապնդման: Բայց տեղի ունեցավ, ինչն ամենաանսպասելին էր` դատավորը տեղի չտվեց ճնշումներին:
 
Դատախազության բողոքարկումը վարույթը կասեցնելու որոշումն ինչ-որ տեղ ինքնանպատակ է, քանի որ վերաքննիչի որոշումը որեւէ կերպ չի կարող անդրադառնալ Սահմանադրական դատարանի որոշման վրա ու եթե դիմողը, տվյալ դեպքում դատարանը` Դավիթ Գրիգորյանի նախագահությամբ չհրաժարվի դիմումից, ապա ՍԴ-ն պարտավոր է վարույթ ընդունել-չընդունելու մասին որոշում կայացնել ու թերեւս դա է հիմնական պատճառը, որ հիմա արդեն թիրախը ՍԴ-ն է ու քաղաքական ճնշումները կենտրոնացվել են արդեն ՍԴ-ի վրա` պահանջելով ՍԴ նախագահ Հրայր Թովմասյանի հրաժարականը:

Դե իսկ դատախազությունը նման ճնշումները չի նկատում, չի տեսնում, նախընտրում է կատարել քայլեր, որոնք այս գործն ուղղակի տանելու են դեպի փակուղի: Հետեւապես Փաշինյանի բողոքն առավելապես պետք է ուղղված լիներ դեպի ՀՔԾ ու դատախազություն, որ նման հնչեղություն ունեցող գործով կատարել են «խոտանված» նախաքննություն`բազմաթիվ կիքսերով: 

Դատախազության բողոքարկման իրավական հնարավոր հետեւանքներին կանդրադառնանք հաջորդիվ: 
 

Հեղինակ` Մարինե Մինասյան