Փաստ ինֆո

«Մեզ անցումային արդարադատություն պետք է, որովհետեւ կուտակված բարկությունը՝ ողջ անարդարությունների հետ կապված, այլ կերպ հնարավոր չէ հաղթահարել. դատական համակարգը, քրեական օրենսգրքերը այդ հնարավորությունը չեն տալիս»,- «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում այս կարծիքը հայտնեց «Քաղաքացու որոշում» կուսակցության մամուլի խոսնակ Միքայել Նահապետյանը։

Նրա խոսքով՝ մի քանի առանցքային ճամփաբաժան կա. բացի նրանից, որ պետք է հասկանալ՝ մենք ուզում ենք անցումային արդարադատություն թե ոչ, պետք է հասկանալ նաեւ՝ անցումային արդարադատությունը ռեպրեսիաների, գնդակահարելու  գործիք է թե այլ բան. «Մեր դիրքորոշումն այն է, որ դա հաշտեցման եզրեր փնտրելու մեխանիզմ է, այսինքն՝ պետք է ոչ թե ավելի ծանր պատիժներ ենթադրի, քան քրեական արդարադատության ճանապարհով գնալու դեպքում կլիներ, այլ պետք է ներառի հաշտության եզրեր առ այն, թե ինչ պայմաններով են տուժողները պատրաստ ներել բռնարարներին»։

Միքայել Նահապետյանը նշեց, որ այս տարբերակն իրենք Հայաստանի համար արդյունավետ համարում են. «Խնդիրները վերաբերում են նախեւառաջ Սահմանադրությանը. այն կեղծված է, եւ չի արտացոլում հանրային կամքը, երկրորդ, մեխանիզմների առումով խնդրահարույց է, այսինքն՝ Սահմանադրությունը անցումային արդարադատությանը չի վերաբերում, բայց դրա համար կարեւորագույն հիմնասյուն է»։

Նահապետյանն առանձնացրեց միջազգային այն կարեւորագույն գործիքակազմը, որ մեր կողմից  պետք է օգտագործվի. «Բիզնեսի եւ քաղաքականության տարանջատում, օլիգարխիայի խնդրի հաղթահարում, ապօրիի կուտակված ունեցվածքի հետ կապված խնդիրների լուծում, մարդու իրավունքների զանգվածային խախտումներին արձագանք փոխհատուցման ճանաչման մեխանիզմներով»։ Սակայն «ՔՈ»-ն իր կողմից եւս նոր առաջարկ ունի. «Մենք ունենք առաջարկ, որի փորձը չկա, բայց  ես չեմ կարծում, թե Հայաստանը միշտ պետք է լինի ուրիշների փորձին նայող երկիր, գուցե մյուսներն էլ մեզ են ուզում նայել եւ ընդօրինակել»։

Մեր այն հարցին, թե ինչ առաջարկի մասին է խոսքը, Նահապետյանը մանրամասնեց, որ դա  վերաբերում է ապօրինի կուտակված սեփականության  հետ կապված խնդիրներին. «Դա այսօրվա ամենածանր թեմաներից է, բոլորին հետաքրքրում է, թե ինչ են լինելու մեկի միլիոնները, մյուսի միլիարդները։ Մենք առաջարկում ենք մի բան, որին ես պայմանական ասում եմ «Երկու գիծ». երկու քայլ օլիգարխիան է ընդառաջ գալիս, երկու քայլ՝ հանրությունը։ Ի՞նչ է պետք օլիգարխիային. պետք է, որ իրենց սեփականությունը ճանաչվի, այսինքն՝ նրանք կարողանան այստեղ-այնտեղ կանգնել ու ասել, որ դա իրենցն է, ոչ թե իրենց բաջանաղինը կամ ուրիշ մեկինը, եւ երկրորդ, նրանց պետք է, որ բանտ չնստեն այն հանցագործությունների համար, որոնց բերումով այդ ունեցվածքը կուտակվել է։ Իսկ ի՞նչ է պետք հանրությանը. ստանալ փոխհատուցում, եւ որ այդ մարդիկ պետական ապարատում այլեւս պաշտոններ չզբաղեցնեն»։

Նահապետյանն ընդգծեց՝ խոսքը այս երկու փոխադարձ զիջումների մասին է հենց. «Այդ մարդիկ փոխհատուցում են հանրության կրած վնասները եւ ստորագրում են, որ չեն զբաղեցնելու պետական պաշտոն, իսկ հանրությունը դրա փոխարեն համաներում է իրականացնում տնտեսական հանցագործությունների մասով (խոսքը չի գնում տնտեսական սպանությունների մասին), եւ ճանաչում է սեփականության այն մասը, որը փոխհատուցումից հետո դառնում է իր մաքուր սեփականությունը, ընդ որում, մենք իրենցից ոչ թե ակտիվներ կամ կոշտ ունեցվածք ենք ուզում, այլ ժամկետ ենք առաջադրում՝ 10 կամ 20 տարի, որի ընթացքում իրենց այդ պահի դրությամբ ունեցած ունեցվածքը պիտի փոխհատուցման ճանապարհով հետ գնա։ Պայմանական կարող ենք ասել, որ հանրությունը, ենթադրենք, 30 տարով անտոկոս բիզնես վարկ է տվել, եւ հիմա վճարելու ժամանակն է»։

Ի պատասխան «Փաստինֆո»-ի այն հարցին, թե ինչպես է «ՔՈ»-ն վերաբերվում վարչապետի՝ դատական համակարգում վեթթինգ իրականացնելու գաղափարին, եւ ինչու հենց այս փուլում նման որոշում կայացվեց, Միքայել Նահապետյանն ասաց. «Մի կողմից չեմ կարող մեկնաբանել վարչապետի քաղաքական մոտիվները, թե ինչու էր  հենց այս պահին պետք,  որովհետեւ ցանկացած ռեֆորմ քաղաքականություն է, որ ինչ-որ շարժառիթ ունի, բայց մյուս կողմից չեմ էլ կարող իրականությունից կտրված լինել. բնականաբար դա պայմանավորված էր դատական համակարգի՝ հանրության համար ոչ լեգիտիմ, ոչ ընկալելի եւ օրենքի հետ երբեմն խնդրահարույց եւ իրարամերժ որոշումներով, այսինքն՝ նույն հիմքով մեկը կատեգորիկ բեկանում է այդ որոշումը, մյուսը՝ գործը փակում, ինչը անհասակալի է։ Պարզ է, որ դրա տակ կան կոնկրետ շարժառիթներ, շահագրգռվածություններ, այդ մարդկանց հայտարարագրերից է այդ շահագրգռվածությունը երեւում, մամուլն է դրա մասին բազմիցս գրել, այսինքն՝ այս առումով պարզ է, թե ինչու դրա կարիքը կար»։

Ինչ վերաբերում է վեթթինգի գաղափարին, Միքայել Նահապետյանը դրան լավ է վերաբերվւոմ. «Կարծում եմ՝ այն պետք է վերաբերի նաեւ կարած գործերը դատարաններ ուղարկած դատախազներին, նաեւ՝ այդ դատախազների համար օպերատիվ հետախուզական կեղծ  աշխատանքներ իրականացրած իրավապահ համակարգի այլ մարմիններին, այսինքն՝ մենք արդարադատության համակարգին պետք է համալիր նայենք»։

«ՔՈ» մամուլի խոսնակը կարծում է, որ միայն վեթթինգը բավարար չէ. «Վեթթինգը պատասխանում է հարցին, թե ով չի կարող լինել դատավոր, եւ չի պատասխանում, թե ով կարող է, իսկ դատարաններն անկախացնելու ճանապարհին այդ հարցին եւս պետք է պատասխանել»։

Պատասխանելով «Փաստինֆո»-ի այն հարցին, թե ինչ ժամկետներ կպահանջվեն դա իրագործելու համար, Նահապետյանը մատնանշեց միջազգային փորձը. «Տեխնիկական իրագործման առումով փորձն ասում է, որ մինչեւ 2 տարվա ընթացքում անցումային արդարադատության բոլոր կոմպոնենտների վիրահատական մասը ավարտվում է, եւ սկսվում է վերականգնողական մասը, թե մեր դեպքում ինչքան ժամանակ կպահանջվի, կախված է նրանից, թե ովքեր դա կանեն, ինչքան ամուր կլինի փորձագիտական հենքը, եւ ինչքան մեծ կլինի հանրային համաձայնությունը, որ այ հենց այդ ճանապարհով արվի»։

Ինչ վերաբերում է հարցին, թե ովքեր պիտի դա անեն, Միքայել Նահապետյանը նշեց, որ մի քանի կարեւոր պայման կա, որոնց պետք է բավարարել. «Դա լեգիտիմությունն է, պրոֆեսիոնալիզմը եւ թափանցիկությունը. այս երեք պայմաններին բավարարող ցանկացած հանձնաժողով կարևող է դա իրականացնել»։

Հեղինակ` Միլենա Խաչիկյան