Փաստ ինֆո

Սուտ տեղեկությունների տարածման և այդ կերպ որոշակի մթնոլորտ ձևավորելու պակաս չենք ունեցել նաև թավշյա հեղափոխությանը նախորդող շրջանում: Եվ հայտնի ճշմարտությունը, թե՝ 100 անգամ ասված սուտը հավազարազոր է ճշմարտության, թավիշից առաջ էլ լավագույնս խաղարկվել է զանազան շրջանակների կողմից: Ընդ որում, եթե նախորդ իշխանությունների ժամանակ սուտ լուրը նախ շրջանառվում էր որևէ լրատվամիջոցով, որից հետագայում արտատպում էին մյուսները, հետո՝ ֆեյսբուքյան հայտնի խմբերն էին ակտիվ տարածում և արձագանքում, ապա այսօր ֆեյքնյուզի տարածման սխեման որոշակի փոփոխություն է կրել:

Այսօր սուտ լուրերի հիմնական աղբյուրը դարձել են սոցիալական ցանցերը. սոցցանցերի ցանկացած, այդ թվում, նաև՝ տրանսլիտով աշխարհի տարբեր ծայրերից գրող օգտատեր կարող է ստահոդ լուր տարածել, որը կարող է քննարկման առարկա դառնալ տարբեր խմբերում, հավանության արժանանալ և այլն, ընդ որում, այս դեպքում, իրենց սև գործը հաճախ անում են կոնկրետ գործառույթ ունեցող ֆեյքերը: Սրա պատճառահետևանքային կապերը տանում են դեպի թավշյա հեղափոխություն, որի ընթացքում կարևոր գործոն էր դարձել ֆեյսբուքը և ֆեյսբուքյան օգտատերը, այսինքն, ժողովուրդը: Պարզ մոնիտորինգը վկայում է, որ պատվերով ակտիվացող ֆեյքերն իշխանական դաշտում բազմակի անգամ ավելի են: Նկատեմ, որ նրանց տրված հրահանգը և ուղղորդումն այսօր ավելի հաճախ անորոշ և ընդհանրական կարող է լինել՝ կուսակցությունների, նախորդ իշխանությունների, քոչարյանականների, հանրապետականների, դաշնակցականների դեմ և այլն:

Նշածս սխեմատիկ փոփոխության մեջ կարևոր դերակատարում ունի հեղափոխությունն ու իր առաջնորդը, որի յուրաքանչյուր ելույթ և հրապարակային խոսք առերևույթ կառուցված է ժողովրդին տրվող մեծ լիազորություններով: Հանրության մասնակցային դերակատարման կարևորման փաշինյանական բանաձևը հստակ է՝ ստեղծել իմիտացիա, տպավորություն, թե ժողովուրդն ինքն է ամեն ինչի որոշողը, իսկ ինքը՝ հանրության որոշումները կենսագործողն է, իրականացնողը: Ի դեպ, Նիկոլ Փաշինյանի կողմից մասսաներին տրված այդ մեծ լիազորությունների շրջանակում ամենառեալ լիազորությունը հենց վիրտուալ տարածքում է, որով էլ պայմանավորված է ֆեյքնյուզի այսօրվա սպառնալիորեն մեծ չափուքանակը: Դրա սկիզբը, մեծ հաշվով, դրվեց հեղափոխական օրերին և նույն տրամաբանությամբ շարունակվում է նաև այսօր:

Բայց ֆեյքնյուզի տարատեսակներ կան. երբեմն նույնիսկ ֆեյքնյուզի ես հանդիպում, ասենք, անշարժ գույքի չափազանց էժան և ակնհայտ կեղծ գների, որոնց իմաստը դժվար է հասկանալ, տեսնում ես, որ հաստատապես գործ ունես ստի և կեղծիքի հետ, բայց տարածում են, մեկնաբանություններ անում, հարցումներ կատարում: Հետո, մեկ այլ նմանօրինակ անհեթեթության կարող ես հանդիպել վիրտուալ տարածքում ու դարձյալ կարկամած հարց տալ՝ լավ, ինչու՞: Ըստ ամենայնի, նման կեղծ ու սուտ ինֆորմացիաները մարդկանց աչք ու ականջին սովորական դարձնելու խնդիր կա նաև, որ բան է, կարևոր ու էական մի տեղեկատվություն, ասենք՝ սուտ ու կեղծ լրահոսի տեղ անցնի և ուշադրություն չդարձնենք:

Ընդհանրապես, շարունակ այնպիսի տպավորություն է, թե մի հսկա խառնարանի մեջ ենք՝ բաբելոնյան աշտարակաշինության նոր շրջանում, սոդոմգոմորական կրքերի և իրադարձությունների հորձանուտում:
Բայց տպավորություններից անդին կա նաև այս ամենի իրական երեսը: Մեր ժամանակների ամենացավալի իրականությունն այն է, որ շարունակ առնչվում ենք դեպքերի ու փաստերի, որոնք ավելի լավ է կեղծ լինեին, քան՝ իրականություն, այսինքն այնքան անոմալ ու աբսուրդի հասնող է այն, ինչ կատարվում է մեր շրջապատում, հանրային մակարդակում, տարբեր հաստատություններում, օրենսդիր ու գործադիր, դատական համակարգում, ստեղծագործական և պրոֆեսիոնալ շրջանակներում:

Պետական համակարգում գործող այսպես կոչված «ազդարարի» համակարգը վերածվել է իսկական պատուհասի՝ զգալի տեղ տալով ֆեյք տեղեկություններին: Հիմա «անոնիմկա» գրել- ուղարկելը այս կամ այն գերատեսչության ղեկավարին օրենքի ուժ է ստացել: Հիմա կարող է ամեն ցանկացող ծառայողական քննություն պահանջել գործընկերոջ նկատմամբ: Իսկ դա մեկը մյուսից վրեժ լուծելու, սուտ մատնության համար լայն հնարավորություններ է ստեղծում: ՈՒ հերն էլ անիծած, որ ցորեն ու որոմ խառնվում են իրար, որ թացն ու չորը մեկտեղ են հայտնվում, որ գենետիկական շեղումներ ունեցողների համար իդեալական ժամանակներ են:

Պատահական չէ, որ ներկայի և անցյալի «ստուկաչների» ու «դանոսչիկների» սարդոստայնից մղոններով հեռու փախչող շատ պրոֆեսիոնալներ սկսել են զանգվածաբար հեռանալ պետական համակարգից, որ կեղտն իրենց չդիպչի: Ոմանք էլ, այդ թվում, նաև՝ նոր իշխանությունների մաս կազմող հատուկենտ պրոֆեսիոնալներ տարբեր ոլորտներում տեղի ունեցող աննախադեպ շեղումներին հետևելով ուղղակի փակվել են, ամփոփվել, սկսել են լռել, կամ խոսել՝ հատվածաբար և լղոզված, ինչը վտանգավոր է և ցավալի:

Հեղինակ` Մարինե Մինասյան