Փաստ ինֆո

Մշակույթի նախարարության ՊՈԱԿ-ների միացում, օպտիմալացում՝ այս բառակապակցություններին անցած օրերին տարբեր բացվածքներով անդրադարձներ եղան:

Բնականաբար, պիտի քննադատվեր, նախևառաջ նրա համար, որ մի տեսակ դամոկլյան սրի նման այն կախվեց այդ ՊՈԱԿ-ների աշխատակիցների գլխին: Մշակույթի ոլորտի պատասխանատուի պարտականությունները կատարողն անմիջապես սկսեց մեղավորներ փնտրել և գտավ, ա՛յ, տեսեք, արտահոսք է եղել, անպատասխանատու պետծառայողը դեռ հում-հում նախագիծը հրապարակայնացրել է: Այսինքն, շաբաթն ուրբաթից շուտ էր եկել: Էհ, եթե ավելի գլոբալ, այլ ոչ թե՝ տվյալ գերատեսչության շրջանակից նայենք, ամենապատասխանատուն հենց այդ անպատասխանատու որակվող աշխատակիցն է, քանի որ հրապարակայնացրեց մշնախի դավադրությունը: Մինչդեռ այն պիտի ի սկզբանե քննարկվեր արտագերատեսչական ֆորմատով, ոչ թե գաղտնի-ծածուկ որոշման նախագիծ փորձեին պատրաստել այն եղած-պրծած դնելով ՊՈԱԿ-ների սեղաններին: Հիմա գոնե մարդիկ գիտեն իրենց գլխին գալիքը: Ընդհանրապես, նկատելի է մեկ բան՝ մշակույթի նախարարության նոր պատասխանատուն եկած-չեկած՝ ՝ ոլորտում բոլոր ուղղություններով ահաբեկչական գործողություններ է իրականացնում:

Մի փորձեք ժանրային շրջանակի մեջ առնել մշակույթի օջախները

Անկախության շրջանում Հայաստանում հատուկենտ մշակութային օջախներ են բացվել, որոնցից մեկը Համազգային թատրոնն է: Մեղմ ասած՝ ազնիվ չէ Համազգայինը կուսակցական որակելը, քանի որ այնտեղ կուսակցականության թեմա չկա: Սոս Սարգսյանն էլ համազգային երևույթ է, կուսակցականությունից վեր կանգնած, այսօր արդեն իր անունը կրող թատրոնն էլ՝ կենդանի, առողջ օրգանիզմ է, Հայաստանում, Սփյուռքում և Արցախում սիրված կոլեկտիվ: Կամ՝ Համազգայինի հետ կապված ՝ ի՞նչ ասել է ժանրային առանձնահատկություն չունի, դա ինչ դոգմատիկ մտածողություն է: Արվեստի տարբեր ճյուղերի փոխներթափանցումների մեր օրերում նման ձևակերպումը ծիծաղելի է ուղղակի: Իսկ ինչ է, չի՞ կարելի բազմաժանր լինել, թե՞ որոշակի սահմաններ կան: Մի առիթով Մաեստրո Աղասի Այվազյանն էր ասել՝ կալանդակապերը մարդկանց մեջ են… Այնպես որ, ձեր մեջ փնտրեք կալանդակապերը և մի փորձեք կաշկանդել, ժանրային շրջանակի մեջ առնել արվեստի օջախները:

Իսկ Կոմիտասի քառյակը տասնամյակներ շարունակ առանձին և հզորագույն գործոն է եղել և աբսուրդ է այն Կոմիտասի թանգարան-ինստիտուտ՝ մի տեսակ գիտահետազոտական համակարգի մեջ պարփակելու միտքն անգամ:
Անկախության շրջանում երկու թանգարան է կյանքի կոչվել, որոնցից մեկը Շառլ Ազնավուրի տուն-թանգարանն է, մյուսը՝ Կոմիտասի թանգարան-ինստիտուտը: Առաջինը բացվել է ութ տարի առաջ, բայց այդպես էլ այն մեր երկրի կառավարիչները չկարողացան անցած տարիների ընթացքում երևութականացնել, թեպետ Ազնավուրի անունն արդեն իսկ առինքնող երևույթ էր, թանգարանն էլ իր հետաքրքիր լուծումներով, դիրքով գրավիչ էր:

Երկրորդը՝ Կոմիտասի թանգարան-ինստիտուտն է, որն ըստ իս, և նախորդ, և ներկա իշխանությունների կողմից որքան էլ հովանավորվում է, այնուհանդերձ, իր կառավարչական-կազմակերպական գործառույթներով պայմանավորված՝ խնդիր ունի: Տարիներ առաջ, երբ Արթուր Մեսչյանի այս նախագիծը քննարկվում էր Երևանի քաղաքապետարանի ճարտարապետական հանձնաժողովում, հեղինակը ներկայացնելով իր նախագիծը, նրան վերապահվող կիրառական նշանակության հետ էություն-կերպարն էր նաև ընդգծում. Ասում են Կոմիտաս վարդապետ եւ փորձում մուգ գույներով նրան ներկայացնել, չէ, հակառակը, եթե Կոմիտաս վարդապետ, ապա միանշանակ` սպիտակ, թեթեւ, մաքուր…
Այս շեշտադրումը պիտի գերակայի թանգարանում: Ինստիտուցիոնալ գործառույթների հետ մեկտեղ պիտի Կոմիտասի հանգույն պարզ-զուլալ ու մարդեղեն դարձնել թանգարանը:

…Թե ինչպես մի թանգարանը ճակատագրորեն փոխեց քաղաքի պատմությունը

Ի դեպ, որքան էլ պարադոքսալ լինի գաղափարական մեծ պատերազմով, հոմոսովետիկուսի դեմ պայքարով, հենց սովետի օրոք Հենրիկ Իգիթյանը կարողացավ ստեղծել արդի արվեստի թանգարանը, բայց սովետական ղեկավար Կարեն Դեմիրճյանի օրոք թանգարանին հատկացված շենքը անկախ Հայաստանում Լ. Տեր Պետրոսյանի օրո՛ք խլվեց թանգարանից: Հենրիկ Իգիթյանը պատմում էր, որ Մոսկվան արգելում էր թանգարանի շենքը կառուցել, սակայն Կարեն Սերոբիչը հանձնարարել է այն ժամանակվա առևտրի մինիստրին, թե՝ կկառուցես որպես քո օբյեկտներից մեկը, բայց այն կլինի արդի արվեստի թանգարան: Եվ Ջիմ Թորոսյանին էլ այդպիսի հանձնարարական էր տրվել:

Մի անգամ երբ Ռոբերտ Էլիբեկյանին հարցրի՝ սովետի ժամանակ էր հեշտ ստեղծագործելը, թե՞ անկախության շրջանում, նա մտքերի մեջ ընկավ և գիտե՞ք՝ ինչ ասաց: Ասաց՝ չծիծաղեք, բայց այն ժամանակ ավելի հեշտ էր: Հիմա պատնեշներ չկան, բայց դրամատիզմ էլ չկա… Իսկ Իգիթյանը հեռացավ կյանքից առանց իր նվիրական ցանկությունն իրականացած՝ մի շքեղ, փառահեղ արդի արվեստի թանգարան էր երազում: Ասում էր՝ այնպիսին, որը շրջադարձային կարող է լինել Հայաստանի, Երևանի համար՝ մշակութային, զբոսաշրջային առումով… ու բերում էր իսպանական Բիլբաո քաղաքի օրինակը, թե ինչպես Գուգենհեմի թանգարանը ճակատագրորեն փոխեց քաղաքի պատմությունը: Տիեզերքի հետ խոսող ճարտարապետ Ֆրենկ Գերիի թռիչքային մտահղացմամբ… Արվեստում մեզ թռիչքային երևույթներ են պետք և թռիչքներից հասկացող, գնահատող ղեկավարներ…Այլապես օպտիմալացումը հենց անմիտ, անսլացք ղեկավարներից պիտի սկսել:

Հեղինակ` Անահիտ Եսայան