ԲՈԼՈՐ ՆՅՈՒԹԵՐԸ
Ընտանեկան օրենսգիրքը կենթարկվի համակարգային փոփոխությունների. կենսաբանական ընտանի՞ք, որդեգրու՞մ, թե ՞ խնամատար ընտանիքներ 12/13/2017 16:12 | Վերլուծություններ
ՀՀ ԱԺ-ն այսօր ամբողջությամբ ընդունեց ընտանիքում բռնության դեմ պայքարի և կանխարգելման մասին օրինագիծը, որը դարձել էր թեժ քննարկումների առարկա։ Հնչեցին ամենատարբեր գնահատականներն ու կարծիքները, երբեմն նաեւ՝ օրինագծից անտեղյակ մարդկանց կողմից՝ շփոթելով նաև օրինագծերը։
Խնդիրն այն է, որ մշակվել եւ շրջանառության մեջ էր դրվել միանգամից երկու կարեւոր օրենսդրական նախաձեռնություն՝ «Ընտանեկան օրենսգրքում լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքի նախագիծը և «Ընտանեկան բռնության կանխարգելման մասին» օրենքի նախագիծը։ Դրանք երկու տարբեր փաթեթներ են՝ երկու տարբեր իրավակարգավորումներով, եւ շատերը սխալմամբ մեկ փաթեթում առկա կարգավորումները վերագրեցին մյուս փաթեթում ներկայացված իրավակարգավորումներին:
Այսպիսով, անդրադառնանք Ընտանեկան օրենսգրքում լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու մասին օրենքի նախագծին, որով օրենքով ֆունդամենտալ լրացումներ փոփոխություններ կատարելու նախապատմությունն սկսվել է դեռևս 2014 թվականից, երբ «Յունիսեֆ»-ը՝ որդեգրման հարցերի, իսկ «Սեյվ դը Չիլդրն ինտրնեշնալ» կազմակերպությունը՝ խնամատարության հարցերի շրջանակներում սկսեցին զբաղվել այդ հարցի ուսումնասիրությամբ:
Մասնավորապես, ուսումնասիրության նպատակն էր ազգային իրավակարգավորումները միջազգային չափանիշներին՝ ՄԻԵԴ-ի նախադեպային որոշմանը և երեխայի իրավունքների կոնվենցիային համապատասխանեցնելը։ Պետք է փաստենք, որ թեև գործուն միջոցներ կատարվել են այս տարիների ընթացքում, սակայն բազմաթիվ իրավակարգավորումներ, որոնք փաստաթղթային ձևակերպումներ ունեն, գործնականում չեն կիրառվում:
Նման օրինակներից մեկն էլ այն, որ անընդհատ խոսվում է երեխաններին ընտանիքներից վերցնելու մասին, Ընտանեկան օրենսգրքի 59-րդ հոդվածը նախատեսում է ծնողական իրավունքներից զրկում, սակայն 2016թ. հունիսի 2-ի կառավարության 631 որոշմամբ, որը սահմանում է խնամակալության և հոգաբարձության հանձնաժողովների կանոնադրությունը, ուղղակիորեն ամրագրում է, որ եթե հանձնաժողովը հայտնաբերում է երեխայի կյանքին կամ առողջության վտանգավոր որևիցե պայմաններ՝ անհապաղ երեխային վերցնում են ընտանիքից և մինչև 7 օրյա ժամկետում դիմում դատարան՝ զրկում կամ սահմանափակում իրականացնելու նպատակով: Սակայն պրակտիկայում այն չի կիրառվել՝ պատճառաբանելով, թե երեխային վերցնելով նրան ո՞ւր տեղավորեն:
«Սեյվ դը Չիլդրն ինտրնեշնալը» բարձրացնելով այս հարցը՝ նշել էր, որ պետք է լինեն հաշվառված խնամատար ընտանիքներ, որոնց էլ պետք է փոխանցվեն երեխաները, որոնց ծնողները զրկվել են ծնողական իրավունքից կամ սահմանափակվել այն։ Բացի այդ, բավականին լուրջ խնդիր էր առաջացնում դատական պրակտիկան, որի համաձայն՝ երեխաների իրավունքների պաշտպանության համատեքստում ծնողական իրավունքների զրկում և սահմանափակում շատ հազվադեպ էր իրականացվում: Պետք է լինեին ծայրահեղ դրսևորումներ։ Իհարկե այն կարծիքին չենք, որ երեխաներն ամեն մի վեճի կամ ապտակի պատճառով պետք է վերցվեն ծնողներից։ Ի վերջո, որևեէ խնամատար ընտանիք չի կարող փոխարինել իրական ծնողին, բայց համաձայնեք, որ երբեմն լինում են իրավիճակներ, երբ ընտանեկան մթնոլորտն ուղղակի վտանգ է ներկայացնում երեխայի հոգեվիճակի համար, պատճառ դառնում հանցավոր կամ արատավոր ուղի բռնելու համար, դառնում տարաբնույթ հանցագործությունների, այդ թվում՝ սեռական բռնության զոհ։
Սա է պատճառ հանդիսացել, որ Ընտանեկան օրենսգրքի լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու մասին օրենքի նախագծի փաթեթում առաջին հոդվածում ամրագրվել է երեխայի շահ հասկացությունը, որը համահունչ է երեխայի իրավունքների մասին կոնվենցիայի 3-րդ հոդվածով նախատեսված՝ երեխայի լավագույն շահ հասկացությանը: Այսինքն՝ ցանկացած գործողություն, որն իրականացվում է երեխայի նկատմամբ, պետք է բխի ի շահ երեխայի: Անգամ ծնողների իրավունքների պարագայում նախապատվություն պետք է տրվի երեխայի իրավունքներին:
Բացի դրանից, Ընտանեկան օրենսգրքի լրացումներ և փոփոխություններ կատարելու մասին օրենքի նախագծում ամրապնդվել է որդեգրման ընթացակարգ:
Ինչպե՞ս է ներկայում կատարվում որդեգրումը՝ ծնողները ընտրում են այն երեխային, որին տեսել ու հավանել են, ինչից հետո սկսվում էր որդեգրման գործընթացը: Սա միանշանակ երեխայակենտրոն մոտեցում չէ, այլ երեխայի ապրանքայնացման մոտեցում, որի պարագայում ծնողը ընտրում է իր ուզած երեխային:
Իսկ այժմ նախատեսվել է, որ պետք է լինի համադրում, այսինքն՝ երեխայի կարիքների և ծնողի կարիքների և հնարավորության և համադրման արդյունքում կտեսնեն, թե որ ընտանիքն է համապատասխանում երեխայի կարիքներին, ինչից հետո միայն կթույլատրվի հանդիպում և հետագա գործընթաց:
Նախկինում որդեգրման նախորդող փուլերում երեխաները սթրեսի էին ենթարկվում այն պարզ պատճառով, որ մինչ ընտանիքը գալիս և մանկատանը հանդիպում էր երեխային, մանկատներում նրանց նախապատրաստում էին՝ ասելով, որ եթե դուք նրանց դուր գաք, կորդեգրեն, երեխաներն էլ հոգեբանորեն նախապատրաստվում էին, իսկ երբ նրանց չէին ընտրում, երեխան ավելի էր ընկճվում: Ոլորտի մասնագետներից մեկը «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում պատմեց, որ եղել են դեպքեր, երբ մի քանի հանդիպումից հետո ծնողները հրաժարվել են որդեգրումից, ինչը շատ ավելի մեծ սթրես է երեխայի համար. ստացվում էր, որ մի անգամ կենսաբանական ծնողն է հրաժարվել իրենից, իսկ երկրոդ անգամ՝ որդեգրողը:
Նոր փաթեթով նախատեսվել է նաև վերահսկողություն։ Գաղտնիք չէ, որ որդեգրումից հետո որոշ դեպքերում, ցավոք, երեխայի իրավունքները շատ կոպիտ խախտվում են, և նոր ընտանիքներում երեխաները ենթարկվում են ճնշումների, և որդեգրումն արդյունքում վերացվում է դատական կարգով: Մատնանշված խնդիրները, որպեսզի ընթացքում հայտնի դառնան, սահմանվել է վերահսկողություն, սակայն վերահսկող անձը երբեք չպետք է միջամտի այդ ընտանիքի անձնական կյանքին:
Նախագծով նախատեսվում է, որ վերահսկողությունն իրականացվելու է որդեգրումից հետո 3 տարվա ընթացքում, այսինքն՝ նշված ժամանակահատվածում եթե որևէ խնդիր չլինի, դրանից հետո վերահսկողություն չի լինելու: Ընդ որում, դա դրված է սոցապ նախարարության բաժնի, մարզերում և Երևան քաղաքում ընտանիքի, կանանց, երեխաների իրավունքների բաժինների վրա:
Շատ կարևոր է, որ նշված անձինք մասնագիտորեն մոտենան հարցին, պահպանեն գաղտնիության ռեժիմը։ Ի դեպ, նշենք, որ ըստ առաջարկվող իրավակարգավորումների՝ որդեգրվածը իրավունք ունի պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններից տեղեկանալ՝ իր որդեգրված լինելու մասին, բայց կենսաբանական ծնողների մասին տեղեկությունը կհայտնվի միայն այն դեպքում, եթե կենսաբանական ծնողը գրավոր համաձայնություն է տվել:
Պրակտիկայում որդեգրված անձինք, բավականին հասուն տարիքում տեղեկանալով իրենց որդեգրված լինելու մասին, եթե անգամ ցանկություն են հայտնում և դիմում պետական մարմիններին՝ իրենց կեսաբանական ծնողների մասին տեղեկություն ստանալու համար, պետական կառույցը հղում է տալիս որդեգրման գաղտնիության վրա և հրաժարվում տրամադրել այդ տեղեկությունը։ Մինչդեռ երեխաների իրավունքների մասին կոնվենցիան ուղղակիորեն ամրագրում է, որ երեխան իրավունք ունի իր ծնողներին ճանաչելու, հետևաբար, եթե երեխայի մոտ առաջացել է ողջամիտ ցանկություն ճշտել, թե ովքեր են իր կենսաբանական ծնողները, ապա նա այդ իրավունքից օգտվելու հնարվորություն ունի:
Սակայն ՀՀ օրենքում մի փոքր սահմանափակում կա, եվրոպական երկրներում այլ մոտեցում է. եթե անգամ երեխան 5 տարեկանում է նման ցանկություն հայտնել, ապա պարտավոր են նրան տեղեկացնել կենսաբանական ծնողների ով լինելու մասին, որովհետև նա իրավունք ունի տեղեկանալ իր ծագումնաբանության մասին, և դա երեխայից գաղտնի պահելը սխալ է:
Ընտանեկան օրենսգրքում մյուս փոփոխությունը վերաբերում է խնամատար ընտանիքներին։ Այս ինստիտուտի ներդրումը կաջակցի երեխային մանկատներից զերծ պահելուն:
Փորձը ցույց է տալիս, որ մանկատանը մեծացած տղան շատ հեշտ է հարմարվում բանակում, նա կոլեկտիվում ապրելու և կենցաղ վարելու ունակություն ունի, սակայն չունի ինքնուրույնություն, որոշումներ կայացնելու վճռականություն, որն ունի ընտանիքում մեծացած երեխան: Բացի այդ, շատ դեպքերում նա կասկածամիտ է և իր արարքները միշտ վերանայում է հասարակության տեսանկյունից, թե ինչպես իր այս կամ այն քայլը կգնահատվի հասարակության կողմից, իսկ այդ պարագայում կորում է անձի անհատականությունը:
Անդրադառնալով խնամատար ընտանիքներին՝ նախագծով նախատեսվել է 4 տեսակի խնամատար ընտանիքների ներդրում, մասնավորապես՝ ընդհանուր խնամատար ընտանիք, մասնագիտացած, ճգնաժամային և արձակուրդային խնամատար ընտանիք:
Այժմ ներկայացնենք, թե այս 4 խնամատար ընտանիքներից յուրաքանչյուրը ինչ գործառույթ և ինչ սկզբունքով է աշխատելու։ Մասնագիտացած խնամատար ընտանիքն ամենաբարդ ձևն է լինելու. այստեղ խնամք են ստանալու այն երեխաները, ովքեր ունեն հոգեկան կամ ֆիզիկական արատներ, հաշմանդամ երեխաներ, ովքեր սթրես են ապրել, ինչպես նաեւ անչափահաս մայրերը իրենց երեխաների հետ:
Ճգնաժամային խնամատար ընտանիքը լինելու է արագ արձագանքման խնամատար ընտանիք, ինչը ենթադրում է, որ օրինակ, եթե ծնողին կալանավորել են և չկա մերձավոր ազգական, որևէ մտերիմ անձ, երեխայի խնամքը ստանձնելու պարագայում նա կհանձնվի ճգնաժամային խնամատար ընտանիքին: Օրինակ, ընտանեական բռնությունների դեպքում, երբ երեխայի հայրը մորը սպանել է երեխաների աչքի առաջ և հետագայում երեխաներին հորական տատիկին են հանձնում նման պայմաններում երեխայի հոգեբանության տեսանկյունից ավելի ճիշտ է երեխային ճգնաժամային խնամատարային ընտանիք տեղափոխել, քանի որ երեխաների տատիկը որդուն կալանավորելու և դրա վերաբերյալ այլ վիճակները կվերագրի երեխաների մորը, ինչը նշանակում է, որ երեխաների մոտ միգուցե կձևավորվի սխալ պատկերացում հանգուցյալ մոր նկատմամբ:
ճգնաժամային խնամատարային ընտանիքը կարող է կիրառվել նաև ծնողների հիվանդանոցում հայտնվելու դեպքում, ծնողի մոտ անբուժելի հիվանդությունների առկայության դեպքում, բացի այդ, երբ ծնողները գտնվում են արտերկրում և փաստացի երեխայի խնամակալ որևիցե մեկը չի ձևակերպվել, և այլ նմանատիպ իրավիճակներում:
Արձակուրդային խնամատար ընտանիքն էլ կստանձնի այն երեխաների խնամքը, որոնց ծնողներն օրինակ չունեն որոշակի ծնողավարման հմտություններ և շաբաթ և կիրակի օրերին այդ նույն ընտանիքի հետ երեխաների խնամքն ու դաստիրակությունը կկազմակերպվի, կամ երբ ծնողները պետք է որոշակի ժամանակով բացակայեն քաղաքից և չգիտեն, թե ում մոտ թողնել երեխային, չկա անգամ դայակ վարձելու հնարավորություն, ապա կարող են դիմել խնամակալության և հոգաբարձության մարմին և հայտնում այդ մասին: Ի դեպ սա նաև մեծ աջակցություն է աշխատող մայրերին, ովքեր այս կամ այն հանգամանքներից ելնելով չեն կարողանա երեխայի խնամքով զբաղվել: Միևնույն ժամանակ արձակուրդային խնամատար ընտանիքն երեխան կպահվի 1 ամսից ոչ ավել:
Ընդ որում խնամատար ընտանիքների ծնողները պետք է պարտադիր վերապատրաստում անցած լինեն:
Սակայն ամենաբարդը լինելու է մասնագիտացված ընտանիքների դեպքում, այս ընտանիքների վերապատրաստումը կազմակերպելու է սոցապնախարարությունը:
Խնամատարության մոդելը նախատեսված է մինչև 18 տարեկանը լրացած անձանց համար, կա նաև հետխնամքի տարբերակ, 18-23 տարեկանների նկատմամաբ օրենքով սահմանված դեպքերում, սակայն, եթե 18 տարեկանը լրացել է դա դեռ չի նշանակում, որ այդ անձանց միջև կապը կխզվի դա իրավական կարգավորման շրջանակներում չի, սակայն նրանց միջանձնային կարգավորման շրջանակներում կլուծվի:
Նշենք նաև, որ, ըստ օրինագծի, խնամատար ընտանիքների հետ կնքվելու է պայմանագիր, նրանք վարձատրվելու են, լինելու են պայմանագրային հարաբերություններ, ինչը ենթադրում է իրավունք և պարտականություն, նման պայմաններում՝ խնամատար ընտանիքը ստանձնելու է բարեխիղճ իրականացնել իր գործառույթները:
Իսկ պայմանագիրը կարող է լուծվել ինչպես կողմերի նախաձեռնությամբ այնպես էլ կենսաբանական ծնողի նախաձեռնությամբ, սակայն այն պայմաններում, եթե կենսաբանական ծնողը հիմնավորի, որ այլև խնամատարության անհրաժեշտություն չկա, իսկ եթե որևէ անձ ապօրինի երեխային վերցնի, ապա դա կդիտվի որպես հանցագործությունը և անձը կենթարկվի պատասխանատվության:
Անդրադառնանք նաև խնամատար ծնողների նկատմամբ վերահսկողությանը, ի տարբերության որդեգրման՝ այստեղ վերահսկողություն իրականացվելու է պայմանագրի ողջ ժամանակահատվածի ընթացքում:
Երեխայի խնամատար ընտանիքում գտնվելը համարվում է ժամանակավոր լուծում, միևնույն ժամանակ օրենքը չի արգելելու նույն խնամատար ծնողին դիմել իր խնամքի տակ գտնվող երեխային որդեգրելու համար:
Ի դեպ, նշենք, որ որպես խնամատար ընտանիք հաշվավելու համար պարտադիր չէ, որ ամուսիններ լինեն, կարող է լինել խնամատար ծնող, սակայն եթե ընտանիք է, ապա ամուսնու գրավոր համաձայնությունը պարտադիր է:
Հարակից հրապարակումներ`
Տեսանյութեր
02/29/2024 15:35 Ադրբեջանցի զինված դիվերսանտը ներխուժել է ՀՀ տարածք ու ձերբակալվելՏեսադարան
05/17/2022 10:49 Ոստիկանությունը բերման է ենթարկել «Դիմադրության» շարժման աղջիկ ցուցարարներին, ովքեր փակել են Երևանի փողոցներըՄամուլ
- 03/28/2024 08:25 ՔՊ-ականներն այլևս առաջվանը չեն․ «Հրապարակ»
- 03/28/2024 08:22 Փաշինյանը զարմացել է, որ ժողովուրդն այսքան տարի իրենց հանդուրժում է․«Հրապարակ»
- 03/28/2024 08:17 Ցելոֆանե տոպրակները չհանվեցին, այլ թանկացան. Նիկոլ Փաշինյանը խաբել է. մաս 190. «Ժողովուրդ»
- 03/28/2024 08:14 Իշխանությունների՝ ամեն ինչ օպտիմալացնելու սևեռումը հասել է Դիլիջան․«Հրապարակ»
- 03/28/2024 08:11 Որքան է Հ1-ը վճարել Հրաչուհի Ութմազյանին ու Համլետ Առաքելյանին՝ «Օսկար» մրցանակաբաշխությունը մեկնաբանելու համար․ «Հրապարակ»
- 03/28/2024 08:06 Գեներալները չկան, Փաշինյանը որոշել է հանձնել Տավուշի բնակավայրերը․«Հրապարակ»
- 03/28/2024 07:41 Քաոս Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովում․ աշխատակիցները հերթով ազատվում են, իսկ իշխանությունը չի գտնում իր «սրտի» ԿԿՀ նախագահին. «Ժողովուրդ»
ՓԱՍՏԱԹՂԹԵՐ
- 03/31/2019 21:34 ԱԺ են ուղարկվել Պաշտպանի 2018 թվականի տարեկան հաղորդումը և զեկույցը
- 03/21/2019 15:23 Դավիթ Սանասարյանն իր գործունեությամբ չի նպաստել զբաղեցրած պաշտոնի նկատմամբ վստահության եւ հարգանքի ձեւավորմանը. Եզրակացություն
- 12/16/2018 12:49 Մարտի 1-ի 10 զոհերից յուրաքանչյուրն ինչ վնասվածքներից եւ ինչ հանգամանքներում է մահացել՝ ՀՔԾ-ի տարիներ առաջ հրապարակած զեկույցը
- 07/18/2018 12:48 Հրապարակվել է «Մարտի 1-ին» վերաբերող իրավական դիրքորոշում
Հարցազրույց
- 03/09/2024 11:02 ԱՄՆ հետ ունենք ռազմավարական երկխոսություն, որի շրջանակներում ուսումնասիրում ենք նոր ուղղություններ. Միրզոյան
- 03/04/2024 15:56 Ալիևը և իր վարչակազմը ընդմիշտ կմնան վախի մեջ, հայ զինվորականը չի համակերպվելու ունեցած կորուստների հետ․ Դավիթ Տոնոյան
- 02/17/2024 19:12 ԲԴԽ-ի մեսիջը հստակ էր. ցուցումները չկատարող դատավորները կքարկոծվեն հրապարակայնորեն. Նախշքարյան (տեսանյութ)
- 02/13/2024 21:42 Ադրբեջանը խուսափելու է իրական բանակցային գործընթացից. որոշակի հանձնառություններ է ստանձնել՝ Իրանի դեմ կատարելու, որոնք իրականացնելու ցանկություն այս պահին չունի. Ձյունիկ Աղաջանյան
Մեկնաբանություն
- 03/28/2024 18:41 Հայ ժողովրդին վախեցնում է ադրբեջանի պատերազմով, իսկ ինքը վախենում է Արցախի նախագահից․ և ոչ միայն․․․
- 03/26/2024 13:03 Ադրբեջանի հերթական պահանջը. Արթուր Խաչատրյան
- 03/25/2024 18:12 ԱԺԲ-ն ներկայացրել է, թե ինչ պահանջներ են ներկայացվել Նոր Նորքի ոստիկանության բաժնի մոտ
- 03/25/2024 16:19 Մեկնարկում է «Արցախի երիտասարդության որոշիչ ձայնը» ծրագիրը. Մետաքսե Հակոբյան
Արխիվ
Արտակարգ պատահարներ
- 03/28/2024 20:29 Թումանյան փողոցում ծառի ճյուղը թեքվել և ընկել է էլեկտրական լարերի վրա, առկա է ընկնելու վտանգ
- 03/28/2024 12:23 Երևանում «Toyota»-ի վարորդը, լինելով ամենաբարձր աստիճանի խմած, դարձել է շղթայական ավտոմեքենաների ջարդի հեղինակ. 12-ամյա երեխան ու նրա մայրը տեղափոխվել են հիվանդանոց
- 03/27/2024 21:59 Արգածոտնի մարզի գյուղերից մեկում․ 13-ամյա թոռը պապի մարմինը հայտնաբերել է պատշգամբի ճաղավանդակից կախված
- 03/27/2024 17:14 Քուչակ գյուղի մոտակայքում բախվել են ավտոմեքենաներ. կան տուժածներ և մեկ զոհ
ԸՍՏ ՕՐԵՆՔԻ
- 03/08/2024 15:00 Զազրելի դեպք Հայաստանում. սեռական բռնության է ենթարկվել 2 տարեկան երեխա. մասնագետը մանրամասնում է՝ ինչպես պաշտպանել երեխաներին (տեսանյութ)
- 01/13/2024 20:29 Տեր Թոդիկի մեթոդները վաղուց չեն գործում. դաստիարակության ու բռնության նուրբ սահմանը (տեսանյութ)
- 01/13/2022 17:55 Ինչքա՞ն է կազմում երեխայի ծննդյան կապակցությամբ տրվող նպաստը
- 05/02/2021 17:57 Կարեւոր է իմանալ. Կարմիր գծերի համար տուգանելիս` տեղում արձանագրության կազմումն այլևս պարտադիր չէ
Անցուդարձ
- 03/28/2024 18:28 Կինը բռնել է ամուսնուն դավաճանելիս՝ առողջ ապրելակերպի հանդեպ ունեցած սիրո շնորհիվ
- 03/27/2024 23:52 Նույն քաղաքի երեք ուսուցչուհիների ձերբակալել են աշակերտների հետ սեռական հարաբերություններ ունենալու համար
- 03/27/2024 16:30 «Տիտանիկ»-ի հերոսուհու կյանքը փրկած դուռը աճուրդում վաճառվել է 718 հազար դոլարով
- 03/26/2024 23:42 Ուսուցչուհին երկու ամիս շարունակ դպրոցում սեռական հարաբերություն է ունեցել 15-ամյա դեռահասի հետ
Հետաքրքիր է իմանալ
- 03/25/2024 18:55 Գիշերը Լուսնի խավարում է եղել. ինչ ազդեցություն ունի այն մարդու վրա
- 03/25/2024 16:49 Խաբարովսկի երկնքում անհայտ օբյեկտ են նկատել. (տեսանյութ)
- 03/25/2024 13:21 Արեգակնային բռնկումից հետո Երկիրը ծածկվել է հզոր մագնիսական փոթորիկով. սրանից ավելի ուժեղը գրանցվել է շուրջ 20 տարի առաջ
- 03/22/2024 17:29 Իլոն Մասկը ազդարարել է նոր ուղեղային իմպլանտի մասին, որը կույրերին թույլ կտա տեսնել