Փաստ ինֆո

Հայաստանի օրենսդրության մեջ բարոյական վնասի փոխհատուցման գումարի վերին սահման նշելը ընդունելի է, դա արվում է իրավական որոշակիության սկզբունքից ելնելով: Այս մասին «Փաստինֆո»-ի լրագրողի հետ զրույցում նշեց Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայի հարցերով փորձագետ Արա Ղազարյանը:

Վերին սահման Եվրոպական կոնվենցիան չի սահմանում, սակայն ազգային համակարգը պետք է ավելի մանրամասն կարգավորի ու ավելի բարձր երաշխիքներ սահմանի, գտնում է փորձագետը: «Առաստաղը սահմանված է, ելնելով նրանից, որպեսզի իրավակիրառողներն ունենան որոշակիություն, դա իրավաչափ նպատակ է հետապնդում և ապահովում նաև այլընտրանքը՝ բացառությունը: Սա ժողովրդավարության սկզբունքներին համապատասխան է»,- ասաց Ա.Ղազարյանն՝ ընդգծելով, որ Եվրոպական դատարանն ու Կոնվենցիան իրավունք չունեն պարտադրելու, որպեսզի վերին շեմ չսահմանվի, դա ազգային ինստիտուտն իր հայեցողությամբ է որոշում: «Կարևորը, որպեսզի փոխհատուցման չափը լինի համարժեք և լինի մոտավորապես համապատասխան, հավասար նման հանգամանքներում Եվրոպական դատարանի դատական պրակտիկայով սահմանված փոխհատուցման գումարներին»,- ընդգծեց փորձագետը:

Ա.Ղազարյանը նշեց, որ բարոյական վնասի հետ կապված առաջին նախագիծը հենց այն պատճառով փոփոխության ենթարկվեց, որովհետև փոխհատուցման գումարի սահմաններն էապես տարբերվում էին նման գործերով ՄԻԵԴ սահմանած չափերին: Օրինակ՝ կյանքի իրավունքի խախտման համար սկզբնապես նախատեսվում էր ամենաշատը մեկ մլն դրամ փոխհատուցում այն դեպքում, որ զրպարտության համար նախատեսվում է երկու մլն դրամի փոխհատուցում: «Հիմա առաստաղն երեք մլն է: Ես չեմ ասում ամբողջությամբ համարժեք է, բայց մեծամասամբ համապատասխանում է: Մնացածը մենք պետք է տեսնենք գործի հանգամանքներից. եթե կան ծանրացնող հանգամանքներ հիմնական իրավունքների խախտման համար, դրա համար դատարանը կսահմանի հիմքեր և կորոշի առաստաղից ավելի բարձր փոխհատուցման գումար սահմանել, դա կլինի բացառություն: Գուցե ժամանակը գա, և օրենսդիրը վերանայի և առաստաղը բարձրացնի»,- նշեց Արա Ղազարյանը:

Բացառությունների առումով Ա.Ղազարյանն այս պահի դրությամբ տարընթեցումների հիմքեր չի տեսնում: Ըստ նրա, հստակ սահմանված է բացառությունը, բայց ո՞ր դեպքերում, դա արդեն դատարաններին պետք է թողնել: «Եթե դա մենք օրենքում սահմանենք, դա կարող է հնանալ, իսկ ամեն անգամ օրենքը փոխելը դժվար է, հետևաբար դատարանները պետք է ուշադիր հետևեն հասարակական հարաբերությունների զարգացմանը և ըստ դրա արձագանքեն, որպեսզի միշտ համարժեք փոխհատուցում տրվի»,- նշեց Ա.Ղազարյանը:

Խոսելով բարոյական վնասի փոխհատուցման հետ կապված դատական պրակտիկայի մասին՝ փորձագետը նկատեց, որ քաղաքացի Արթուր Խաչատրյանի գործի քննությունը, որը հիմք է հանդիսացել Սահմանադրական դատարանի կողմից բարոյական վնասը որպես վնասի տարատեսակ չդիտող և բարոյական վնասի փոխհատուցման հնարավորություն չտվող ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի նորմի հակասահմանադրական ու անվավեր ճանաչելու համար, դեռևա շարունակվում է: Հայցը Վարչական դատարանը չէր ընդունել և ուղարկել էր քաղաքացիական դատարան, որտեղ «ընդդեմ ֆինանսների նախարարության փորձում ենք վիճարկել բարոյական վնասի փոխհատուցման հնարավորությունը»:

Բարոյական վնասի փոխհատուցման առումով օրենքն ունի՞ հետադարձ ուժ մեր հարցին փորձագետը նշեց, որ դա ամենակարևոր հարցերից մեկն է, պետք է որ հետադարձ ուժ չունենա, հակառակ դեպքում դա կսպառնա իրավական անվտանգությանը: «Հետադարձ ուժ ըստ էության դա չունի, ունի, բայց կարճ ժամանակ, արդեն այդ ժամկետն անցել է»,- ասաց Ա.Ղազարյանը:

Ինչպե՞ս է օրենսդրությամբ ապահովվում անձի պաշտպանությունը անմեղության կանխավարկածի խախտումներից հարցին ի պատասխան Արա Ղազարյանը նշեց, որ անմեղության կանխավարկածը համարվում է բացառապես քրեադատավարական կատեգորիա և Սահմանադրությամբ էլ է այդպես ամրագրված: «Բայց իրականում անմեղության կանխավարկածը երևի տասը մեկի հարաբերությամբ խախտվում է հենց քաղաքացիաիրավական հարաբերություններում: Այստեղ քաղաքացին ամենաշատը կարող է գնալ և հայցել պաշտպանություն վիրավորանքից կամ զրպարտությունից, որը ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի այսօրվա 1087 պրիմ հոդվածի կառուցակարգով անարդյունավետ պաշտպանության միջոց է, որովհետև այդ հոդվածը գրված է բոլորովին այլ իրավահարաբերության նկատառումով՝ հրապարակային հայտարարություն մի կողմից և մյուս կողմից՝ լրատվամիջոցներ, ազատ արտահայտվելու իրավունք: Այսինքն՝ խնդիրը գտնվում է հանրային դաշտում, մեծամասամբ»:

Արա Ղազարյանը նշեց, որ ժամանակին իրենք առաջարկել են, որ անմեղության կանխավարկածի խախտման համար քաղաքացիաիրավական պատասխանատվության միջոցներ սահմանվեն, և այդ դեպքում բավականին կաշխուժանա դաշտը, մասնավորապես, անպատասխանատու լրատվությունը էապես կնվազի, և լրատվամիջոցներն ավելի զսպված կլինեն, երբ որ խոսքը գնում է բերման ենթարկված, ձերբակալված, կալանավորված անձի մասին:

Ըստ փորձագետի, համատարած բոլոր ռեպորտաժներում անմեղության կանխավարկածը խախտվում է, ճիշտ է, ներքևում գրվում է անմեղության կանխավարկածը հարգելու մասին, սակայն վերևում դեպքը ներկայացվում է որպես բացահայտված, իսկ անձը՝ որպես հանցագործ:

«Մեկ-երկու անգամ եթե հայց լինի քաղաքացիների կողմից և դատարաններն էլ բավարարեն, լրատվամիջոցներն ավելի զգույշ կլինեն, կամ որևէ քաղաքացի հարցազրույց տալիս զգույշ կարտահայտվի մյուս քաղաքացու մասին, հետո ի՞նչ որ նա ձերբակալված է, կալանավորված է: Մոտավորապես այնպես, ինչպես վիրավորանքի ու զրպարտության դեպքում, որովհետև մենք դեռ հեռու ենք, որ դիմացինի իրավունքը պետք է հարգել՝ անկախ նրանից, թե մենք ինչ նախապաշարմունքներ ունենք դիմացինի նկատմամբ: Եթե դիմացինը կարծիք է արտահայտում, որի հետ մենք համաձայն չենք, կամ խորապես մեզ անհանգստացնում է, մտահոգում է, և մենք քննադատում ենք, երբեմն մոռանում ենք, որ նա իրավունք ունի և կա որոշակի սահման, որը չի կարելի անցնել: Ինչի՞ մասին ենք խոսում՝ ԱԺ պատգամավորներն են այդ սահմանը անցնում, էլ ո՞ւր մնաց սովորական քաղաքացին: Դրա համար պետք է զսպող մեխանիզմներ լինեն»,- ասաց Ա.Ղազարյանը՝ փաստելով, որ այսօր լրագրությունն ընդհանուր առմամբ ավելի զգույշ է մեկնաբանում, քան նախկինում, բայց դա դեռ շատ քիչ է, նախ պետք է ստեղծել հիմք, հետո նոր պահանջել, հիմքերը չկան, հնարավոր չէ պահանջել:

Աղբյուր` Փաստինֆո