Փաստ ինֆո

2015թ. տեղի ունեցած սահմանադրական փոփոխություններով դատական համակարգը նույնպես ենթարկվել է, ըստ էության, արմատական փոփոխությունների:

Սա արձանագրելով` «Փաստինֆո»-ի թղթակցի հետ զրույցում փաստաբան Նորայր Նորիկյանն ընդգծեց, որ փոփոխությունների այդպիսի ծավալը ինքնին առաջադրում է հետևյալ հարցադրումները. արդյո՞ք գործող դատական համակարգը սպառել կամ չի արդարացրել իրեն, որի պատճառաբանությամբ անհրաժեշտություն է ծագել արմատապես վերանայել դատական համակարգը՝ սկսած Արդարադատության խորհրդի ձևավորման կարգից, վերջացրած առաջին ատյանի, Վերաքննիչ դատարանների, և Վճռաբեկ դատարանի դատավորների նշանակման և պաշտոնավորման ժամկետներից:

«Ինչ խոսք՝ գործող դատական համակարգն արմատական վերանայման անհրաժեշտություն ունի: Բանը հասել է նրան, որ Վճռաբեկ դատարանի Քրեական պալատի նախագահն է հայտարարում, որ գործող իրավակարգավորումների շրջանակներում դատական համակարգն անկախ չէ, ինչը նշանակում է, որ դատարաններում արդարադատության իրականացման գործընթացը կաղում է»,- նշում է փաստաբանը: Դատական համակարգի անկախ չլինելու դեպքում բացառվում է, որ մենք ունենանք իսկապես արդարադատության գործընթացի իրականացման օբյեկտիվության բարձր ցուցանիշ: Նորայր Նորիկյանն ընդգծում է, որ դատական համակարգում իսկապես կան բացմաթիվ խութեր:

Փաստաբանը հեռու է այն մտքից, որ  ամբողջությամբ ունենք վատ արդյունք: «Իսկապես կան բացառիկ անհատներ, ովքեր իրենց անձնազոհության, խիզախության, քաղաքացիական կեցվածքի և ընդհանրապես դատավորին վայել վարքագծի արդյունքում ապահովում են իրապես արդարադատություն»,- նշում է Նորայր Նորիկյանն ու ցավոք արձանագրում, որ նրանց թիվն այնքան քիչ է, որ ընդհանուր այդ բացասական ֆոնի վրա անգամ չեն նկատվում, կամ նրանց դերը չի արժևորվում և կարևորվում:

2015թ. սպասողական տարի էր, բոլորը սպասում էին, թե ինչ մեկնարկային հնարավորություններ են ստեղծվելու առաջիկայում Սահմանադրության փոփոխությունների ընդունումից հետո:

Առհասարակ, դատական համակարգում կամ արդարադատության իրականացման գործընթացում օժանդակող այլ կառույցների ձեռքբերումների մասին խոսելիս փաստաբանն առանձնացրեց Արդարադատության ակադեմիայի կայացման գործընթացը, որը հանդիսանում է, ըստ էության, դատավորների ուսուցման ու կայացման դարբնոց:

Փաստաբանն իր ակնկալիքներն ու հույսը կապում է այս ակադեմիայի հետ. «հույս ունեմ, որ այդտեղից դուրս են գալու անհատներ, ովքեր փոխելու են դատական համակարգի հայելային պատկերը»:  Ավելին, ըստ փաստաբանի՝ Հայաստանում կան երիտասարդ մի շարք փայլուն դատավորներ, մասնավորապես, վարչական դատարանում, ովքեր նոր որակ են հաղորդել համակարգին, ինչը միանշանակ հուսադրող է: Փաստաբանը լավատեսությամբ նշեց, որ ընդհանուր իրավասության դատարաններում ևս կան նորանշանակ դատավորներ, ովքեր վաղ թե ուշ բեկում են մտցնելու դատական համակարգում:

Ինչ վերաբերում է Սահմանադրական փոփոխություններից բխող նորմատիվային բազայի փոփոխություններին, այստեղ Նորայր Նորիկյանը լավատես չէ ու չի կարծում, որ իրավասու մարմինները կհասցնեն Սահմանադրությամբ նախատեսված ժամկետներում կատարել նորմատիվային բազայի փոփոխություն:

Հիմնավորելով իր այս տրամադրությունները` փաստաբանը մեկ օրինակ բերեց, դեռևս 2005թ. սահմանադրության փոփոխություններով ամրագրվել էր, որ Ազգային Ժողովը մեկ տարվա ընթացքում պետք է սահմաներ Հայաստանի Հանրապետության  օրհներգը: Անցել է 10-ը տարի, սակայն մինչ այս պահը մեր հիմնը չի փոխվել, իսկ այսօր մենք նոր Սահմանադրական փոփոխություններ ենք կատարել:

Փաստաբանը գտնում է, որ գործադիր և օրենսդիր մարմինների առջև լրջագույն մարտահրավեր է կանգնած` կապված ՀՀ օրենսդրությունը նոր սահմանադրությանը համապատասխանեցնելու գործում: Շատ կարևոր է, որ կատարվող փոփոխությունները բխեն մեր իրականությունից, ոչ թե ստեղծվեն «կաբինետներում», աղերս չունենան իրականության հետ և լինեն լոկ տեսական հարթության մեջ:

1995թ. մինչ օրս մենք ապրել ենք կիսանախագահական կառավարման երկրում` դրա ամբողջ կենսափիլիսոփայությանը համահունչ: Այժմ, անցում կատարելով պառլամենտական համակարգին, մեր հասարակական գիտակցության մեջ լրջագույն փոփոխություններ են կատարվելու, մարդիկ պետք է հարմարվեն հասարական հարաբերությունները կարգավորող նոր նորմերի հետ, իսկ դրա համար օբյեկտիվորեն ժամանակ է պետք:

Նորայր Նորիկյանի կարծիքով, հասարակությունը դեռևս պատրաստ չէր այդպիսի արմատական փոփոխությունների:

Մենք սովոր ենք այլ արժեհամակարգի հիման վրա կառուցված նորմատիվային բազայի, իսկ այժմ մեզ առաջարկվել են այլ միջավայրում ապրելու կանոններ:

Մասնավորեցնելով փաստաբանը նշեց, որ առաջիկայում նոր ընտրական օրենսգիրք պետք է ընդունվի, որն, ըստ էության, հանդիսանալու է առաջիկա տարիների համար քաղաքական իշխանության ձևավորման ամենակարևորագույն գործիքը:

Բացի այդ, ձևավորվելու է բարձրագույն դատական խորհուրդը, իսկ դա նշանակում է, որ դատական համակարգում կատարվելու են վերից վար փոփոխություններ` սկսած դատավորների ու դատարանների նախագահների նշանակումից:

Այս գործընթացում փաստաբանը չի բացառում այլ խութերի առաջացում, որոնց չեզոքացնելը դժվար է լինելու:

Ներկայումս այս ընտրված պրոդուկտի մարսելու խնդիր է դրված, արդյո՞ք հասարակությունը հեշտությամբ կմարսի այս ամենը:

Երբ այդ ընդունված փոփոխությունները կյանքի կկոչվեն և օրենքի փոփոխությունը կհասնի բուն քաղաքացուն, այս պարագայում մարդիկ գնահատման հնարավորություն կունենան, թե արդյո՞ք նախկին սահմանադրությունն էր լավը, թե՞ նորը», ասաց Նորայր Նորիկյանը` հավելելով, որ կյանքը ցույց կտա` արդյո՞ք ճիշտ էին 2015թ Սահմանադրական փոփոխությունները, թե՞ մենք կատարել ենք մեր պատմության հերթական սխալներից մեկը:

Իսկ թե ի՞նչ կցանկանար, որ Ձմեռ պապին բերեր դատաիրավական համակարգին, փաստաբանը պատասախանեց` պարկով լի ֆեմիդաներ, արդարության հույս և արդարադատություն իրականացնելու վճռականություն: