Նախագահի քայլը շատ հստակ ազդանշան էր ոչ միայն Թուրքիայի իշխանություններին, այլ նաև՝ միջազգային հանրությանը. Շավարշ Քոչարյան

ԲՈԼՈՐ ՆՅՈՒԹԵՐԸ

Բոլորը

04/19/2024 16:15 Արցախցիների շուրջ 65%-ը չի ուզում արտագաղթել ՀՀ-ից. մնացածի 35 %-ի մեծ մասը որպես պոտենցիալ հյուրընկալ երկիր տեսնում ՌԴ-ը. Արցախի ՄԻՊ 04/19/2024 16:10 Առողջապահության նախարարությունն անդրադարձել է հիվանդանոցներում պետպատվերով բուժումների կասեցման մասին հրապարակումներին 04/19/2024 16:05 Արայիկ Հարությունյանի՝ «Մոշիկ» մականունով հայտնի խորհրդականը՝ ծեծկռտուքի մասնակից. 24News 04/19/2024 15:59 ԵԱՏՄ-ից ամենաշատն օգտվում է Հայաստանը. Լավրով 04/19/2024 15:45 Ադրբեջանը խեղաթյուրում է Հայաստանի ներկայացրած փաստական ապացույցները․ Եղիշե Կիրակոսյանի ելույթը ՄԱԿ-ի դատարանում 04/19/2024 15:44 Ռուսաստանը Հայաստանին համարում է դաշնակից. Լավրով 04/19/2024 15:33 Ռուբեն Վարդանյանը արդեն 14 օր է` հացադուլ է հայտարարել 04/19/2024 15:33 Լավրովը Հայաստանը ՌԴ-ից տարանջատելուն ուղղված Արևմուտքի գործողությունները որակել է «լկտի և անամոթ» 04/19/2024 15:21 Շենգավիթի քննչական քննչական բաժնում անձի խոշտանգման վերաբերյալ տեղեկությունները իրականությանը չեն համապատասխանում․ ՔԿ 04/19/2024 15:15 Պարտվելը ավելի դժվար է, քան հաղթելը. 44-օրյա պատերազմը հեշտությամբ կարելի էր հաղթել, իսկ պարտության համար ավելի շատ էր պետք գժի տեղ դնել. Զաքարյան 04/19/2024 15:09 Ռուսական կոնտինգենտի դուրս գալը Արցախից կանխատեսելի էր. Ավետ Ադոնց 04/19/2024 14:53 31-ամյա երիտասարդի մոտ գազային ատրճանակ է հայտնաբերվել 04/19/2024 14:49 ԱՄՆ Կոնգրեսում ամերիկյան իշխանություններից պահանջվել է հայության ապահով վերադարձ Արցախ 04/19/2024 14:48 Տարածաշրջանում նոր իրավիճակ է՝ ռեգիոնը մեզ «թարս աչքով է նայում». էս տեմպով Հայաստանը չի դիմանա իր գիշատիչ հարևաններին. Հովհաննիսյան 04/19/2024 14:41 Ջաթին Շարման որոնվում է որպես անհետ կորած 04/19/2024 14:38 Օտարերկրյա քաղաքացիների կողմից խուլիգանություն կատարելու վարույթի նախաքննությունն ավարտվել է 04/19/2024 14:36 Արագ արձագանքման այց՝ փաստաբանի ահազանգի հիման վրա 04/19/2024 14:25 Իրանի զինվորականները հայտարարել են, որ չեն պատասխանի Սպահանին հասցված հարվածին 04/19/2024 14:20 Լուծումները Տավուշում չեն, այլ՝ Երեւանի կարեւորագույն սենյակներում. քննարկումը . ուղիղ 04/19/2024 14:13 Ընդդիմադիրների ակցիաներն ու հավաքները գործող իշխանությանը մտահոգում են. Վարկանիշն ընկել է, հետեւապես «գործուղված» սադրիչներն ավելի հաճախակի կլինեն. քաղտեխնոլոգ 04/19/2024 14:06 Արևմուտքը հասկացնել է տալիս, որ «բոլորը պառկել են» ԱՄՆ-ի տակ. Լավրով 04/19/2024 14:01 Պետական մարմինները «լվանում են ձեռքերը». արցախցիների կուտակած կենսաթոշակների ճակատագիրը անորոշ է. Hetq.am 04/19/2024 13:48 Վարչապետն ընդունել է KFW բանկի պատվիրակությանը 04/19/2024 13:36 Խոշտանգման հետևանքները՝ Շենգավիթի քննչական բաժնում․ փաստաբանն ահազանգում է 04/19/2024 13:30 Իսրայելի պատասխան հարվածը Իրանին. Ինչ է հայտնի 04/19/2024 13:25 24-ամյա մոսկվացուն սպանած ադրբեջանցու բնակարանից հայտնաբերվել է ավելի քան 44 մլն ռուբլի և 300 հազար դոլար 04/19/2024 13:10 Թմրամիջոցների տելեգրամյան ալիքներով ապօրինի շրջանառությունը լայն տարածում է գտել Փաշինյանի կառավարության ընդունված որոշումից հետո. իրավապաշտպան 04/19/2024 13:06 Ցավոք, հարկ վճարելը հանրության շրջանում շատ հաճախ համարվել է դիմադրության արժանի գործընթաց. Ռուստամ Բադասյանի ուղերձը 04/19/2024 12:58 Պայթուցիկի ահազանգ՝ Սլավոնական համալսարանում 04/19/2024 12:52 Բաքվում հերթական լրագրողն է ձերբակալվել՝ դիմակավորված անձանց կողմից 04/19/2024 12:50 Եղանակն առաջիկա օրերին 04/19/2024 12:37 Սպանել էր կապանցուն, ապա դիակը այրել և թաղել իր այգում 04/19/2024 12:27 «Արմավիր» ՔԿՀ-ում մեծ քանակի արգելված իրեր են հայտնաբերվել 04/19/2024 12:20 Մելսիկ Շիրվանյանը նշանակվել է ՔԿ զինվորական քննչական գլխավոր վարչության հատկապես կարևոր գործերի քննության վարչության պետ 04/19/2024 12:09 Կիևյան 7 շենքի մոտ տղամարդու դի է հայտնաբերվել. shamshyan.com 04/19/2024 12:01 Իսրայելական ԱԹՍ-ները Թավիրզ կարող էին հասնել միայն եթե արձակված լինեին օկուպացված Արցախի տարածքից. իրանագետ 04/19/2024 11:45 Երկու տղա եմ մեծացրել՝ ուղարկել բանակ, իսկ հիմա ինձ չեն թողնում, որ ապրեմ էս երկրում. փողոցային առևտրի դեմ «ռեյդ» է սկսվել 04/19/2024 11:35 Իրանից ներկրել են մեծ քանակությամբ թմրամիջոցներ ու փորձել իրացնել. թմրամիջոցների մոտ հայտնաբերված տղամարդը կալանավորվել է. (տեսանյութ) 04/19/2024 11:18 Սեռով պայմանավորված կանանց թիրախավորումը տարածված է հասարակական բոլոր մակարդկաներում. Անահիտ Մանասյան 04/19/2024 11:00 Վրաերթ՝ Երևանում․ 61-ամյա հետիոտնը հիվանդանոցում մահացել է․ shamshyan.com 04/19/2024 10:51 Տաթևի վանքի շրջակայքում հիմնվում է պտղատու այգի՝ որպես զորակցություն Ռուբեն Վարդանյանի և գերեվարված մեր բոլոր հայրենակիցների 04/19/2024 10:47 Մանկապարտեզներում երկարօրյա ծառայությունը կգործի նույնիսկ մեկ երեխայի համար (տեսանյութ) 04/19/2024 10:43 Գայի պողոտայում ավտոմեքենա է շուռ եկել. կան տուժածներ 04/19/2024 10:34 Եթե Փաշինյանը ժամանակ ունի զննել դպրոցական կախիչների որակը, թող ժամանակ գտնի նաև «զննելու» հրթիռները. Տոնոյան 04/19/2024 10:29 Փաշինյանի Տավուշ կատարած վերջին այցի նպատակներից մեկն էր կոնֆլիկտ հրահրել մարզի տարբեր գյուղերի միջև. Աբրահամյան 04/19/2024 10:22 Կոտայքի մարզում գտնվող 1 հա հողամասը վերադարձվել է Հայաստանի Հանրապետությանը 04/19/2024 08:26 Ինչպես են այս տարի նշելու Քաղաքացու օրը․ «Հրապարակ» 04/19/2024 08:18 Ինչո՞ւ ուղղաթիռով․ «Հրապարակ» 04/19/2024 08:15 Հայաստանում դպրոցներ են փակվում. Փաշինյանը խաբել է մաս 202. «Ժողովուրդ» 04/19/2024 08:13 ՊԵԿ նախկին փոխնախագահը հրավիրվել է դատախազություն․ «Հրապարակ»

04/19/2024 08:18 Ինչո՞ւ ուղղաթիռով․ «Հրապարակ» 04/19/2024 07:55 Հիվանդանոցներում պետպատվերով բուժումները կասեցվել են. քաոս. «Ժողովուրդ» 04/18/2024 15:30 Գեղարքունիքում 13 տարեկան արցախցի աղջիկ երեխա է սեռական բռնության ենթարկվել․ երկու տղամարդ կալանավորվել է 04/18/2024 18:56 Սամվել Վարդանյանի գրավի գումարը հավաքելու համար ունեինք 2 օր, բայց անհրաժեշտ գումարը հավաքվեց 6 ժամում. Ռուբեն Մելիքյան 04/18/2024 10:31 Կոտայքում ավտոմեքենան շուռ է եկել, իսկ վիրավորներին գտել են դրանից 15-20 մ հեռու. կա զոհ. shamshyan.com 04/18/2024 07:45 Սամվել Վարդանյանի պաշտպանը լուսանկար է հրապարակել, որը ապացուցում է նրա նկատմամբ կատարված խոշտանգումը 04/18/2024 20:47 Ծնողին պատասխան տալ չի լինում, դա բոլորս էլ գիտենք՝ ինձ մորթեն էլ, քերթեն էլ՝ դրան պատասխան չկա, արյան պատասխան չկա, գործն անփոխատույց գործ է․ Վահանյանի ցուցմունքը՝ դատարանում 04/18/2024 19:55 Փաշինյանի այցից հետո՝ Բերքաբերի և Ոսկեպարի բնակիչներն իրար դեմ են դուրս եկել. Բերքաբերից զանգում՝ ասում են՝ ինչի՞ եք մեր գյուղի հողերի վրա աչք դրել 04/19/2024 00:00 Թուրքիայում 2-րդ երկրաշարժն է գրանցվել 04/18/2024 08:11 Խաղաղապահները հեռանում են, բայց ոչ բոլորը․ «Հրապարակ» 04/17/2024 18:55 Արցախից ռուսական զորքերի շտապ դուրս գալը կարող է տարբեր պատճառներ ունենալ. քաղաքագետ 04/17/2024 19:34 ԱԱԾ փոխտնօրեն Անդրանիկ Սիմոնյանը խուսափում է դատարան ներկայանալ․ Վարդազարյանի պաշտպանը հիշեցնում է՝ անգամ Նիկոլ Փաշինյանն է ներկայացել դատարան 04/17/2024 22:23 Բրազիլիայում հարսանեկան խնջույքն ավարտվել է հարսնացուի մահվամբ 04/17/2024 21:33 Հայաստանի ժուռնալիստների միությունը խստորեն դատապարտում է Խաչատուր Սուքիասյանի սանձարձակ պահվածքը և դիմում միջազգային կառույցներին 04/18/2024 11:32 «Դոգի» աջակիցներն ակցիա են իրականացնում․ ոստիկանների հետ քաշքշուկի ընթացքում քաղաքացու ոտքի պռոթեզը դուրս եկավ 04/17/2024 19:01 Կինը հորեղբոր դիակի հետ բանկ է մտել ու փորձել վերջինիս անունով վարկ վերցնել 04/18/2024 23:38 Կինը բժշկի այցի շնորհիվ բացահայտել է ամուսնու դավաճանությունը 04/17/2024 19:53 Արցախի օրինակը կրկնվում է. Միջպետական ճանապարհի փոխարեն Փաշինյանը նախընտրել է ուղղաթիռով գնալ Ոսկեպար 04/19/2024 12:01 Իսրայելական ԱԹՍ-ները Թավիրզ կարող էին հասնել միայն եթե արձակված լինեին օկուպացված Արցախի տարածքից. իրանագետ 04/17/2024 17:37 Ինչպես են ռուս խաղաղապահները հեռանում Լեռնային Ղարաբաղից. (տեսանյութ)

Նախագահի քայլը շատ հստակ ազդանշան էր ոչ միայն Թուրքիայի իշխանություններին, այլ նաև՝ միջազգային հանրությանը. Շավարշ Քոչարյան 02/18/2015 13:48 | ԼՐԱՀՈՍ

-Հանրապետության Նախագահի որոշումը՝ հայ-թուրքական արձանագրությունները հետ կանչելու վերաբերյալ, հայտնվել է հրապարակային, բավականին լայն քննարկումների տիրույթում: Այստեղ Հայաստանի և Սփյուռքի գնահատականները, անշուշտ, կարևոր են և էական, բայց պակաս կարևոր չէ նաև այն կողմերի արձագանքը, որոնք ուղղակիորեն շահագրգռված էին՝ Եվրոպայի վերջին փակ սահմանը բացելու: Այսօր ես կզրուցեմ արտաքին գործերի նախարարի տեղակալ Շավարշ Քոչարյանի հետ: Բարև Ձեզ, պարոն Քոչարյան:

Հիմա պատկերավոր ասած՝ գնդակը որտե՞ղ է այս գործում:

- Նույն տեղում՝ Թուրքիայի դաշտում:

- Ենթադրելի էր, որ հիմա երրորդ կողմում պետք է գտնվի: Շատ էական է այստեղ երրորդ կողմի արձագանքը, այսինքն՝ նրանց, ովքեր պակաս շահագրգռված չէին հարաբերությունների բարելավմամբ:

- Այո, Նախագահի այդ քայլը շատ հստակ ազդանշան էր ոչ միայն Թուրքիայի իշխանություններին, այլ նաև՝ միջազգային հանրությանը, բոլոր այն պետություններին, որոնք շահագրգիռ են, որպեսզի կարգավորվեն հայ-թուրքական հարաբերությունները, որ այն գործողությունները, որ վերջին ժամանակահատվածում ավելի ցցուն իրականացնում են Թուրքիայի իշխանությունները, այսինքն՝ ժխտողականության ալիքը, որը բարձրացել է հենց 100-րդ տարելիցին ընդառաջ, որ այդ բոլորը հայկական կողմի համար անընդունելի է և, միևնույն ժամանակ, որ հայկական կողմը մնում է հավատարիմ նրան, որպեսզի առանց նախապայմանների շարժվենք առաջ:

- Պարոն Քոչարյան, նույն հարցը առաջացել էր ավելի վաղ, որ այն, ինչ Դուք թվարկեցիք իսկապես անընդունելի էր ոչ թե վեց տարի հետո, այլ՝ հինգ տարի հետո, չորս տարի հետո: Ավելի վաղ հնարավոր չէ՞ր գնալ, կատարել այս գործողությունները, կամ այն, ինչ կատարում էր թուրքական կողմը, դա արդեն մեզ չէ՞ր հուշում դիմել այս քայլին:

- Գիտե՞ք, խնդիրը հետևյալն է. այնուամենայնիվ դիտարկենք նպատակը՝ ինչ նպատակ էին հետապնդում Հայաստանի իշխանությունները, Հայաստանի Հանրապետության նախագահը, երբ նախաձեռնեց այդ գործընթացը: Ոչ մեկի համար գաղտնիք չէ, որ դա արվում էր հենց հայկական կողմի նախաձեռնությամբ: Նպատակը շատ պարզ և հասկանալի էր երկու հարևան պետությունների համար` չնայած այդպիսի անցյալին` անհրաժեշտ է գնալ հարաբերությունների կարգավորմանը:

Անընդունելի է, երբ 21-րդ դարում կա փակ սահման, չկան դիվանագիտական հարաբերություններ, և չի երևում որևէ հեռանկար՝ քայլ առ քայլ այդ ամենը կարգավորելու: Նպատակը դա էր, շատ պարզ նպատակ էր դրված:

Եվ որպեսզի այդ նպատակին հասնել՝ հաշվի առնելով այն բարդությունները, որոնք առկա են, դրվել էր շատ պարզ մի սկզբունք՝ շարժվել առաջ՝ առանց նախապայմանների:

Հայկական կողմն ուներ շատ արդարացի նախապայմաններ, որոնք կարող էր միշտ ներկայացնել: Առաջին. «Թուրքիա, որպեսզի մենք խոսենք հարաբերությունների կարգավորման մասին, դու պարտավո՛ր ես, դա քո՛ բարոյական պարտքն է, դու պե՛տք է ընդունես և ճանաչես Հայոց ցեղասպանությունը, որն իրականացվել է քո՛ նախորդների կողմից՝ Օսմանյան կայսրությունում»:

Երկրորդը շատ արդարացի՝ միջազգային իրավունքին լիովին համապատասխան պահանջ կլիներ. «Բացի՛ր միակողմանի փակված սահմանը: 21-րդ դարում չի կարող Եվրոպայի տարածքում, իսկ մենք Եվրոպայի խորհրդի անդամ ենք, լինել փակ սահման», որից հետո շարժվենք:

Հայկական կողմը, գիտակցելով այն բարդությունները, որոնք կան այդ կարգավորման գործընթացում, այդպիսի նախապայմաններ չդրեց, և նույնը ակնկալում էինք Թուրքիայի կողմից: Ամբողջ բանակցային գործընթացը հենց դրա վրա էր հիմնված, սակայն արդեն ստորագրման պահին, ստորագրելուց հետո սկսեց թափ առնել այդ նախապայմանների առաջադրումը: Եվ Ձեր ուղղած հարցը շատ հստակ է՝ արդյոք դա չէ՞ր երևում հենց ստորագրման ժամանակ, երբ ամբողջ արարողությունը այդքան հետաձգվեց, քանի որ Թուրքիայի արտգործնախարարը, ով այսօր վարչապետն է, փորձում էր նախապայմաններ ներկայացնել, իհարկե, երևում էր:

Ավելի ուշ կրկին երևում էր: Բայց խնդիրը կայանում է հետևյալում՝ վերջիվերջո ի՞նչ տվեցին այդ արձանագրությունները: Մի կողմից բացահայտվեց Թուրքիայի իրական դիմակը, Թուրքիայի իրական մոտեցումները, Թուրքիայի ոչ պատրաստ լինելը՝ առերեսվելու իր պատմության հետ, և երկրորդը, որը երևի որևէ դեպքում չի կարելի թերագնահատել, դա այն ալիքն էր, որը բարձրացավ բուն Թուրքիայում: Հենց Թուրքիայում սկսվեց ժխտողականության դեմ հասարակական շարժումը...

- Ձեր նշածներից ո՞ր նպատակն էինք մենք հետապնդում:

- Մեզ համար առաջնային նպատակն էր անկեղծորեն գնալ հարաբերությունների կարգավորմանը: Բայց մենք ստացանք առաջինը հենց Թուրքիայի հասարակության կողմից լուրջ արձագանք, լուրջ ալիք, որտեղ արդեն բացեիբաց խոսում են՝ «այո՛, ինչի՞ մասին է խոսքը, եղել է ցեղասպանություն, և պետք է իշխանությունը ճանաչի»: Ու դա փոքր բան չէ, որովհետև մեր ժողովուրդները աշխարհագրորեն պետք է կողք կողքի ապրեն:

- Արձանագրությունների հետ կանչելը շատ հավանական էր, և գրեթե բոլորը այդ մասին էին խոսում Հանրապետության Նախագահի՝ ՄԱԿ-ում ելույթից հետո...

-Այո:

- Բայց կրկին հապաղում տեղի ունեցավ, կրկին որոշակի ժամանակ անցավ, կարծես նույն սպասողական...

- Գիտե՞ք, իրականում, եթե խոսքը գնար ընդհանուր առմամբ չեղյալ հայտարարելու այդ ստորագրությունը և ասելու՝ գոյություն չունեն, դա մի քայլ կլիներ: Տվյալ պարագայում կատարվել է այլ քայլ: Քայլը կայանում է նրանում, որ մենք ազդանշան ենք տվել, որ թույլ չենք տա այդ բոլոր աղավաղումները, ժխտողականությունը, այդ փորձերը՝ կապել կարգավորումը Ղարաբաղի հետ: Ասել՝ «դե մեկ-երկու տարածք տվեք», հետո՝ «մեկ տարածք տվեք»... Այնպիսի տպավորություն է, որ մեր ազգային լրջագույն խնդիրը, թուրքական կողմը կարծում է՝ կարող է դառնալ սակարկության առարկա:

- Պարոն Քոչարյան, հենց այս օրերին, միգուցե չգիտեմ՝ ինչու աննկատ մնաց դա, բայց թուրքական կողմից և իշխանության առաջին դեմքերի մակարդակով հնչում են՝ «գոնե մեկ շրջան հետ տվեք»...

- Արդեն գոնե մեկ:

- Դուք հետևու՞մ եք...

- Այո:

- Մենք դրան չարձագանքեցինք: Կարիքը չկա՞ արդյոք:

- Որովհետև անլուրջ է: Նախ առաջինը. ի սկզբանե ամբողջ այս գործընթացը հիմնված էր նրա վրա, որ ղարաբաղյան խնդիրը չպետք է կապվի հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման հետ: Հենց սա վառ ապացույցն է այն հանգամանքի, որ Թուրքիան նախապայմաններով է առաջնորդվում, իսկ նախապայմանների դեպքում, մենք չպետք է անգամ արձագանքենք, մենք ընդամենը արձանագրում ենք, որ մենք շարժվում ենք առանց նախապայմանների: Մեր նմանատիպ արձագանքը կարող էր լինել՝ «բացի՛ր սահմանը, հետո խոսենք, ճանաչի՛ր ցեղասպանությունը, հետո խոսենք»: Դուք ուշադրություն դարձրեք, որ այդ տեսակետից հայկական կողմը եղել է շատ պարկեշտ խաղի կանոնները պահպանող և դա կշարունակի այնքան ժամանակ, քանի դեռ լիովին չի փակված կարգավորման գործընթացն իրականացնելու հեռանկարը:

- Պարոն Քոչարյան, մի պահ վերադառնանք այն դժգոհություններին, առավելապես՝ հայաստանյան դժգոհություններին, որոնք առկա են անմիջապես արձանագրությունները ստորոգրելուց հետո, երբ շատ էր հղում արվում, որ այս արձանագրությունները՝ այս տեսքով, միակողմանի են և ավելի շատ բխում են Թուրքիայի շահերից: Հիմա Թուրքիային պատկերացնենք այստեղ, եթե Թուրքիայի շահերից էր բխում, ապա ի՞նչն էր նրանց հետ պահում այս արձանագրությունները ստորագրելուց:

- Ակնհայտ է, որ եթե իրենց շահերից բխեր, իրենք արդեն վաղուց կվավերացնեին և կփորձեին կյանքի կոչել: Այսինքն սա այն դեպքը չէր:

- Դրա համար եմ ես Ձեզ հիշեցնում հայաստանյան դժգոհությունները:

- Այո, կային: Արձանագրությունների չստորագրման, լիարժեք այդ գործընթացից հրաժարվելու կողմնակիցները նշում էին, որ դրանով ճանաչվում է սահմանը: Մյուս կողմից հիշենք այն քննարկումները, որոնք եղան Թուրքիայի Ազգային ժողովում, երբ Դենիզ Բայկալը՝ իրենց կուսակցություններից մեկի ղեկավարը, բացեիբաց ասաց՝ «այս ի՞նչ եք անում, ինչու՞ չեք ֆիքսել ներկա սահմանը, ինչու՞ չեք հղում կատարել Կարսի պայմանագրի վրա», որը թուրքական կողմի երազանքն էր ամբողջ բանակցային գործընթացում: Այսինքն սա այն դեպքն է, երբ առաջ շարժվելու համար շատ անգամ հարցեր կան, որոնք ուղղակի պետք էլ չի հստակեցնել, կողմերը կարող են մնալ իրենց դիրքորոշումներին, բայց, այնուամենայնիվ, նպաստեն, որ լինի առաջընթաց հարաբերությունների կարգավորման հարցում:

- Բերեք ուշադրություն դարձնենք նաև այն պահի վրա, երբ արձանագրությունները հետ կանչեց Նախագահը: Ինչու՞ ընտրվեց այս պահը:

- Իհարկե, դա Նախագահի որոշելիք հարցն է, բայց դրա մասին նա ահազանգեց դեռ ՄԱԿ-ի գլխավոր ասամբլեայի ամբիոնից, որ՝ այն վարքագիծը, որը դրսևորում են թուրքական իշխանությունները, պարտադրում են դրա մասին մտածել: Մյուս կողմից այս ժամանակահատվածում տեղի ունեցան բավականաչափ բուռն զարգացումներ և՛ տարածաշրջանում, և՛ մեզ մոտակա հատվածում, և՛, ընդհանուր առմամբ, աշխարհում: Ցեղասպանության 100-ամյա տարելիցից առաջ Թուրքիան նույն իր ժխտողական քաղաքականությունը արդեն նոր կերպարանքով շարունակում է իրականացնել: Մասնավորապես, իհարկե, շատ անպարկեշտ քայլ էր, երբ Հայաստանի Հանրապետության Նախագահի կողմից Թուրքիայի Նախագահին ապրիլի 24-ի արարողությանը մասնակից լինելու ուղղված հրավերին ի պատասխան՝ Թուրքիայի Նախագահը հենց ապրիլի 24-ին տեղափոխեց Գալիպոլիի ճակատամարտը նշելու օրը և առանց պատասխանելու հրավերին՝ վերջինս հրավիրեց հրավիրողին այդ նույն օրը Թուրքիա: Իհարկե, դա արդեն բոլոր, նույնիսկ բարոյական կանոններից դուրս քայլ էր: Այս մոտեցումը ևս ցույց է տալիս, որ, ցավոք սրտի, Թուրքիայի իշխանությունները արդեն իրականությունից բավականին կտրված են իրենց ժխտողականության մոտեցումներում:

- Նեղ հայաստանյան մի քանի դիտարկումների վրա ուշադրություն դարձնենք: Շատ է ասվում, որ արձանագրությունների հետ կանչը ուղիղ կապ ունի 100-ամյա տարելիցի հռչակագրի հետ: Անգամ բխում է հռչակագրի տրամաբանությունից:

- Գիտեք, նախ հռչակագիրը բացառիկ երևույթ էր մեր իրականության մեջ, երբ որ մի տեքստ է ընդունվում, և այդ տեքստը ընդունելիս մասնակից են այդ տեքստի մշակմանը, խմբագրմանը, վերջնական տեքստին բերելուն ըստ էության բոլոր հայկական կառույցները՝ լինեն դա պետական, կրոնական, հասարակական, քաղաքական: Բնական է, որ այդ տեքստը իր մեջ պետք է պարունակեր բոլոր առկա մոտեցումների արտահայտումը: Հռչակագիրը փորձել է արտահայտել, թե ինչպիսի՞ն է մոտեցումը հայերի բոլոր շերտերի, բոլոր հատվածների այս կարևորագույն հարցի վերաբերյալ: Մյուս կողմից ես չէի կապի ուղղակի այդ հռչակագիրը և նախագահի քայլը:

- Հայաստանի ներքին տրամադրությունները կապ ունե՞ն այս քայլի հետ:

- Ներքին տրամադրությունները շատ արդարացի դժգոհություններն են: Երբ հնչում են Էրդողանի կամ Դավութողլուի այս կամ այն անպարկեշտ արտահայտությունները՝ մեկ վիրավորում են մեր Սփյուռքին, մեկ փորձում են ներկայացնել ցեղասպանության ժամանակ մազապուրծ եղած հայկական սփյուռքը՝ որպես թուրքական համայնք: Դա շատ ավելի վիրավորական է սփյուռքի համար, և չի կարող վրդովմունք չառաջացնել նույնիսկ Թուրքիայում: Առանձին և՛ քաղաքական գործիչներ, և՛ մտավորականներ, և՛ գիտնականներ ուղղակի մատնանշում են այդ կոպիտ անպարկեշտ քայլերը, սխալները, որոնք իրականացնում են Թուրքիայի իշխանությունները:

- Թուրքիայի իշխանությունների առաջին արձագանքները կան արդեն: Վստահ եմ՝ դուք էլ եք ծանոթ: Արտգործնախարարության կողմից արդեն մեզ ոչ անկեղծ լինելու մեջ են մեղադրում: Ուղղակի չի ասում, սակայն «ոչ անկեղծը» ի՞նչ է ենթադրում այստեղ:

- Շատ երկչոտ արձագանք է, նույնիսկ չկա դրա հեղինակը` մամուլի խոսնա՞կն է, ո՞վ է: Թուրքիայի արտգործնախարարությունից հայտնում են, որ այդ քայլը սխալ էր և անկեղծ չէր: Այ քեզ բան: Այդ ո՞ր անկեղծության մասին են խոսում Թուրքիայի իշխանությունները, որի վարքագիծը դեմ է նույնիսկ տարրական մարդկային նորմերին:

- Այլ է պատկերը զանգվածային լրատվամիջոցներում` շատ մեծ կարևորություն են տալիս և առաջին էջերին է հայտնվել մեր քայլը թուրքական լրատվամիջոցներում, բայց այդ մասին առանձին հետո առիթ կլինի խոսել, հիմա պրոցեդուրալ, ի՞նչ է սպասվում այստեղ: Մենք, երբ ասում ենք արձանագրությունները հետ ենք կանչում, ստորագրություններին ինչքանո՞վ է սա առնչվում:

- Չի առնչվում: Խնդիրը հետևյալում է կայանում: Մեզանում ստորագրելուց հետո գործընթացը գնաց՝ ըստ բոլոր ներպետական ընթացակարգերի: Այսինքն եղավ սահմանադրական դատարանի որոշումը, մտավ Ազգային Ժողով, և պետք է արդեն Ազգային ժողովում սկսվեին քննարկումներ՝ հանձնաժողովներում, լիագումար նիստում, բայց այդ բոլորը կանգնեցվեց հենց այն պատճառով, որ թուրքական կողմը սկսեց խոսել նախապայմաններով: Թուրքիայում էլ, ըստ էության, ֆորմալ առումով, Ազգային ժողովում է: Բայց, հիշեցնեմ, որ իրենց Արտաքին հարաբերությունների կոմիտեի նախագահը՝ Մերջանը, հրապարակային հայտարարություն արեց՝ ասելով, «թե ի՞նչ տարբերություն, այս արձանագրությունները լինեն կառավարության դարակում, թե՞ իր դարակում` միևնույն է, քայլեր չեն իրականացվելու»: Իսկ հայկական կողմի համար տրամաբանական չէր քայլեր չիրականացնելու պայմաններում անվերջ պահել արձանագրությունները Ազգային Ժողովի դարակում:

- Նա հայտարարել է սառեցնելու մասին, նա քայլեր չի ձեռնարկում, բայց սառեցրել է արձանագրությունները: Դիվանագիտական վերաբերմունքը այդպիսին է:

- Մեր նախագահը հայտարարել էր, որ գործընթացը առկախում է, բայց առկախել նշանակում է, որ արձանագրությունները գտնվում են այնտեղ, որտեղ այդ պահին գտնվում էին, այսինքն` Ազգային ժողովում: Այժմ այնտեղից հետ են կանչվել:

- Իսկ մենք ունե՞նք նաև երկրորդ քայլը անելու: Ուզում եմ հասկանալ, մեր հաջորդ քայլը:

- Մենք ունենք տարբեր քայլեր իրականացնելու հնարավորություն: Մենք կարող ենք ընդհանրապես ստորագրությունները չեղյալ հայտարարել, մենք կարող ենք և վավերացնել, այսինքն, ամեն ինչ կախված է ապագա զարգացումներից: Ինչպիսի՞ն կլինեն զարգացումները, ինչպիսի՞ն կլինի Թուրքիայի պահվածքը` արդյո՞ք կփոխվի և եթե, այո, ապա դեպի ո՞ր կողմ կփոխվի: Այնպես որ մենք քայլեր ունենք, տարբեր ուղղություններով: Բայց ամենակարևորը կայանում է նրանում, որ տվյալ պարագայում, կրկին այդ ֆուտբոլային տերմինաբանությամբ` գնդակը իրենց դաշտում է, և ակնհայտ է, որ շահագրգիռ պետությունները, միջազգային հանրությունը սպասելու են քայլեր Թուրքիայի կողմից:

- Դե նրանք չարտահայտվել էլ չեն կարող, պետք է ասեն ` հետագան ինչպիսին է լինելու: Հիմա հետագայի մասին, մեր այս քայլը ենթադրու՞մ է, որ մենք հայ-թուրքական հարաբերություններում Թուրքիայի հետ վերջակետ ենք դնում, թե՞ նոր փաստաթղթի հավանականություն կա:

- Եթե նախագահը ստորագրությունը չեղյալ հայտարարեր, ապա միայն տեսականորեն կարող էր նոր գործընթաց սկսվել:

- Որպես եզրակացություն այս վեց տարիներն ո՞ւմ օգտին աշխատեցին:

- Ես մատնանշեցի թուրքական հասարակությունում այն ալիքը, որը բարձրացել է և արդեն դժվար է կասեցնել: Պետք է հիշել նաև, որ այս ժաամանակահատվածում երկու պետություն՝ Հունաստանը և Շվեցարիան, քրեականացրին ժխտողականությունը: Ամենաէականը երևաց Հայաստանի իշխանությունների անկեղծ ձգտումը՝ կարգավորելու հարաբերությունները, և մենք պայմանավորվածությանը հակառակ որևէ քայլ չենք կատարել՝ ի տարբերություն Թուրքիայի իշխանությունների, որոնք անընդհատ առաջնորդվում են նախապայմաններով: Թուրքիայի իշխանությունների այսպիսի վարքագծի արդյունքում այս 6 տարիները աշխատեցին ի վնաս կարգավորման գործընթացի: