Փաստ ինֆո

2008 թվականի հուլիսի 16-ին ադրբեջանցիներ Սամայա Շուկուր կըզի Ալիևան և Ֆադայ Դամիրխան օղլու Ալիևը դիմում են ներկայացրել ՄԻԵԴ` ընդդեմ Ադրբեջանի Հանրապետության: Դիմումատուները հայտնել են, որ տեղի իրավապահները արդյունավետ քննություն չեն իրականացրել իրենց որդու մահվան գործով:

Նրանց դիմումը քննելով, ԵԴ-ն եզրակացրել է, որ Ադրբեջանի իրավապահներն իրականում սպանության հանգամանքների պատշաճ և արդյունավետ քննություն չեն իրականացրել, հետևաբար, առկա է Կոնվենցիայի 2-րդ հոդվածի խախտում: Այս հիմքով ԵԴ-ը հուլիսի 31-ին միաձայն ընդունել է Ալիև ամուսինների բողոքը:

Նրանց որդին` 1971թ-ին ծնված Էլչին Ալիևը, 2001թ-ին բնակվում էր Ուկրաինայի մայրաքաղաք Կիևում, որտեղ բիզնեսով էր զբաղված:

Նույն թվականի հունիսի 1-ի գիշերը, ժամը 4-ի սահմաններում Էլչին Ալիևը դանակահարվել էր Կիևի սրճարաններից մեկի բակում և մահացել:

Ուկրաինայի Շևչենկո շրջանի ոստիկանությունում դեպքի առիթով  քրեական գործ էր հարուցվել, որի շրջանակներում սպանության մեջ մեղադրել էր Ուկրաինայում Ադրբեջանի դեսպանատան ադրբեջանցի աշխատակից ոմն Գ. Ա.- ն:

Ուկրաինացի իրավապահների կողմից կալանավորվելով, սակայն, նա հերքել էր Էլչին Ալիևին սպանելու փաստը և հրաժարվել ցուցմունք տալ, իսկ հուլիսի 17-ին դատարանի որոշմամբ ազատ էր արձակվել լուրջ հիվանդության պատճառով և մեկնել Ադրբեջան:

Բացի այդ, իրավապահները պարզել էին նաև, որ սպանությանը մասնակից է եղել նաև Ադրբեջանի բանակի գեներալ մայոր Ռովշան Աքպերովը, ով այդ ընթացքում կրթական ծրագրով գտնվել է Ուկրաինայում:

Ի դեպ, սա հենց այն նույն Աքպերովն է, ով օրեր առաջ տեսախցիկի ու աշխարհի աչքի առաջ անթաքույց խոշտագումների միջոցով, իբր, հարցաքննում էր պատահմամբ ադրբեջանական գյուղում հայտնված ու գերեվարված Չինարի գյուղի բնակիչ Կարեն Պետրոսյանին ու նրանից նախապես ծրագրված «խոստովանություններ» կորզում:

Ուկրաինացի իրավապահներն իրենց բացահայտման արդյունքում 2001թ-ին դիմել էին Ադրբեջանի իրավապահներին` Աքպերովին հարցաքննելու միջնորդությամբ: Բայց վերջինները նրան հարցաքննել էին ընդամենը որպես Է. Ալիևի սպանության գործով վկա, ինքն էլ, բնականաբար, հերքել էր իր մասնակցությունը  գործին`ասելով,  որ չի հիշում, թե կոնկրետ որտեղ է գտնվել սպանության օրը:

Փոխարենը նրան լուսանկարով ճանաչել է գործով վկա Մ. Ս-ն, ով դեպքի օրը է. Ալիևի հետ գտնվել է «Սիկորա» սրճարանում: Նա պատմել է, որ սրճարանից դուրս գալով տեսել է, որ ընկերը վիճում է 2 ադրբեջանցիների հետ, որոնց ինքը չի ճանաչել: Ապա նրանցից մեկը դանակով հարվածել է Էլչինի կրծքավանդակին: Իսկ նույնականացման համար ներկայացված լուսանկարներում նա մատնանշել է Ռովշան Աքպերովին` որպես դանակահարողի, իսկ Ուկրաինայում Ադրբեջանի դեսպանատան աշխատակից Գ. Ա-ի լուսանկարով ճանաչել է նրա հետ այդ օրը եղած երկրորդ անձին:

Այս վկայության հիմքով 2003թ-ի փետրվարի 26-ին Շևչենկոյի դատախազությունը դադարեցրել է Գ. Ա-ի դեմ քրեական վարույթը և քրեական գործ հարուցել Ռովշան Աքպերովի դեմ: Իսկ հաջորդ օրը գործը փոխանցվել է Ադրբեջանի իրավապահներին և 2003 թ. օգոստոսի 8-ին հանձնվել Ադրբեջանի ռազմական դատախազությանը:

Սպանված երիտասարդի ծնողները բազմաթիվ դիմումներ են ներկայացրել Ադրբեջանի պետական մարմիններին` հայտնելով, որ իրենց որդուն սպանած Ռովշան Աքպերովը գտնվում է ազատության մեջ, խնդրել են քննիչին հեռացնել նրան աշխատանքից մինչև քրեական վարույթի դադարեցումը: Սակայն նրանց խնդրանքը մերժվել է պատճառաբանությամբ, թե այդ կանխարգելիչ միջոցը կարող է կիրառվել կասկածյալի կամ մեղադրյալի նկատմամբ, մինչդեռ Ռովշան Աքպերովը նման կարգավիճակ չունի: Սպանվածի հարազատները չեն տեղեկացվել գործի ընթացքի մասին, մինչև որ 2003 թ սեպտեմբերի 18-ին ռազմական դատախազությունը փակել է գործը՝ ապացույցների անբավարար լինելու պատճառաբանությամբ:

2007թ-ին Գ.Ա-ն, ով դեպքի օրը գտնվել է Ռովշան Աքպերովի հետ սրճարանում, որտեղ նրա ուղեկիցը սպանել է Էլչին Ալիևին, Ադրբեջանում կասկածելի հանգամանքներում մահացել է: Սակայն, երբ այս հարցով Ալիևները դիմել են իրենց երկրի գլխավոր դատախազություն, նրանց հայտնել են, որ Գ. Ա.-ն մահացել է սրտի հիվանդությունից:

2007թ դեկտեմբերի 28-ին Ալիևները դարձյալ դիմել են Նասիմի վարչական շրջանի դատարան՝ բողոքելով, որ իրենց որդու սպանության գործը տարիներով անօրինական ձևով ձգձգվում է և Ռովշան Աքպերովը, ով ճանաչվել է որպես հանցանք գործած անձ, գտնվում է ազատության մեջ: Սակայն, դատարանը փակել է գործը՝ հայտնելով, որ քննչական մարմինները գործել են օրենքի շրջանակներում և ձեռնարկել անհրաժեշտ բոլոր քայլերը:

Դատարանի այս որոշման դեմ բողոքարկումները հետագա ատյաններում ոչ մի արդյունքի չեն հանգեցրել, և այն մտել է օրինական ուժի մեջ:

Եվրոպական դատարանը Ալիև ամուսինների դիմումը վարույթ ընդունելով, նշում է, որ ուկրաինական իրավապահների անարդյունավետ աշխատանքը և Ադրբեջանի իրավապահների հետ չհամագործակցելը բերել է նրան, որ Ադրբեջանին չի հաջողվել պարզել, թե ով է հանցագործը:

Բացի այդ, ԵԴ-ն Ադրբեջանի իրավապահների կողմից իրականացված քննության մեջ մի շարք թերություններ է արձանագրում: «2003թ ապրիլի 8-ին քրեական գործի հարուցումից հետո Ադրբեջանի իրավապահները սպանության առթիվ որևէ ապացույց ձեռք չեն բերել,  քննության շրջանակներում Ռովշան Աքպերովին և Գ. Ա.-ին չեն հարցաքննել, թեև Գ. Ա.-ն մահացել է 2007թ.- ամռանը: Ադրբեջանի դատախազությունը կասեցրել է Ռովշան Աքպերովի դեմ քրեական վարույթը 2003 թ-ի սեպտեմբերի 18-ին: Թեև քրեական գործը Ադրբեջանում հարուցվել է 2003թ ապրիլի 8-ին, ադրբեջանցի իրավապահները մինչև 2004-ի հունիսի 28-ը չեն դիմել ուկրաինացի իրավապահներին իրավական օգնության համար, այսինքն՝ դիմել են ավելի քան 1 տարի 2 ամիս հետո»,- ասված է ԵԴ-ի ներկայացրած գնահատականներում:

Իսկ թե ինչ հանգուցալուծում կստանա Ադրբեջանի բանակի թերևս ամենահայտնի բարձրաստիճան սպաներից մեկի կատարած իր հայրենակցի սպանության ու դրա ` պետական մակարդակով կոծկելու վերաբերյալ գործը, պարզ կդառնա արդեն ԵԴ վճռից հետո:

Փաստ է, որ մինչ հայկական կողմը կորոշի հայ գերու խոշտանգման ու մահվան հարցով ևս դիմել ՄԻԵԴ, նրա մահվանը մեղսակից ադրբեջանցի գեներալի կենսագրության հանցավոր էջերն այդ եվրոպական կառույցին արդեն իսկ հայտնի կլինեն: