Փաստ ինֆո

Քրեական դատավարության նոր օրենսգրքի նախագիծը, որի մշակումը սկսվել է  2010թ.-ից, ներկայումս քննարկումներ է անցնում ՀՀ Ազգային ժողովի պետաիրավական հանձնաժողովում՝  փակ դռների հետևում:  Քննարկումների մասին ժամանակին «գաղտնազերծումներ» էր արել օրենսգրքի նախագիծը մշակած աշխատանքային խմբի անդամ, ՀՀ արդարադատության ակադեմիայի ռեկտոր  Ռուբեն Մելիքյանը:

Ըստ այդմ, քննարկումներ են տեղի ունեցել նաև մեղադրյալի  ցուցմունքների դեպոնացման ինստիտուտի վերաբերյալ: Քննարկումների մասնակիցները՝ ԱԺ պետաիրավական հանձնաժողովի 4 հոգուց կազմված աշխատանքային խումբն ու արդարադատության նախարարության ներկայացուցիչները, մի քանի հարցերում  համոզել են իրար: «Նոր ի հայտ եկած հանգամանքների» շուրջ է  «Փաստինֆո»-ի հարցազրույցը ՀՀ փաստաբանների պալատի խորհրդի անդամ, Փաստաբանական դպրոցի  տնօրեն Նիկոլայ Բաղդասարյանի հետ:

- Արդեն մեկուկես տարի է, ինչ Քրեական դատավարության  նոր օրենսգրքի նախագիծն   ուղարկվել է Ազգային ժողով ու մինչև օրս Պետաիրավական հանձնաժողովն որևէ եզրակացություն  նախագծի վերաբերյալ չի տվել՝ ոչ դրական, ոչ բացասական: 

- Որպեսզի ավելի ստույգ լինենք, պետք է ասել, որ տվյալ օրինագիծը  մեկ անգամ արդեն Ազգային ժողովի կողմից վերադարձվել է կառավարություն,  վերջինս ստեղծել է աշխատանքային խումբ՝ ՀՀ  սահմանադրական դատարանի նախագահ Գագիկ Հարությունյանի գլխավորությամբ: Աշխատանքային  խմբի ղեկավարը մի քանի անգամ լսումներ է կազմակերպել,  որին  մենք՝  փաստաբաններս, եւս մասնակցել ենք,  որից հետո նորից  ևս մեկ անգամ  ուղարկվել է Ազգային ժողով:

Գագիկ Հարությունյանի մոտ քննարկումներին ես մասնակցել եմ, ասել եմ, որ  ինչ որ անում են, կիսով չափ չհասկանալով են անում, կիսով չափ էլ հասկանալով՝ ուզում են սպանել այս պետությունը:   

Դուք մեղադրյալի խոստովանական ցուցմունքի դեպոնացման ինստիտուտի ընդդիմախոսներից մեկն եք: Պետաիրավական հանձնաժողովում  քննարկմների ու շտկումների արդյունքում հնարավո՞ր  է փոխզիջում:

- Այս օրենսգրքի ամենավատագույն  նորամուծությունը մեղադրյալի ինքնախոստովանական ցուցմունքների դեպոնացումն է: Ես այսքան ժամանակ օրենսգիրքը  մշակողներից  չեմ լսել  ճշմարտության մի նախադասություն, թե ինչու է այդ նորմը  մտցվել այդ օրենսգրքի մեջ: Չեն ասում ճշմարտությունը՝ մենք մտահոգություն ունենք, որ  այս պետությունում չունենք քննիչ, մենք մտահոգություն ունենք, որ եթե  մարդկանց չծեծեն, չջարդեն,  չխոշտանգեն, իրենք  չեն տա ինքնախոստովանական ցուցմունք:

Մեզանում ոչ ոք  չի գալիս,  դատախազության  դուռը չի ծեծում, ասում՝ ես մի ժամ առաջ հանցագործություն եմ կատարել, խիղճս տանջել է, եկել եմ:  Նման բան չի լինում, դա լինում է Եվրոպայում ու Ամերիկայում, որտեղ օրեսդրությունն  ամբողջովին հարմարեցված է դրան:

Ինչո՞ւմ է անձի շահը ԱՄՆ-ում խոստովանական ցուցմունք տալու հարցում՝ այնտեղ գոյություն ունի ինստիտուտ, որը կոչվում է «գործարք մեղքի հետ»: Ընդ որում, խոստովանական  ցուցմունքը  արտոնյալ վիճակում է դնում մարդուն, եթե այն առաջինն է, իսկ եթե  արդեն կան  բավարար ապացույցներ,  հանցագործությունը բացահայտվում է, դու խոստովանես-չխոստովանես, դա քեզ ոչ մի արտոնյալ վիճակում չի դնի:  Խոստովանում ես, ասում ես՝ ես հանցագործություն եմ կատարել, դատախազն ասում է՝ ես ընդունում եմ քո խոստովանությունը ու երաշխավորում, որ մեղմ պատիժ կտան կամ կազատեն պատասխանատվությունից: Այնուհետև տանում են դատարան՝  խոստովանական ցուցմունքը հաստատվում է ոչ թե որպես խոստովանական ցուցմունք, այլ  որպես դատախազի հետ  պայմանագիր: Մեր մոտ խեղաթյուրվել է այդ ինստիտուտը, չգիտեմ, թե ինչի է վերածվել:

-  Հիմա աշխատանքային քննարկումներ են անցկացվում, ինչ որ փոփոխություններ, շտկումներ  են կատարվում, երաշխիքներ են  ավելացվում՝ դեպոնացման մասով։ Այդ մասին ասել է նաեւ պետաիրավական հանձնաժողովի անդամ Գագիկ Ջհանգիրյանը, ով ընդգրկված է ԱԺ աշխատանքային խմբում։

- Եթե բռնաբարություն է,  էլ ինչ երաշխիք. դա ոչ մի ձև փոփոխել հնարավոր չէ,  դա մարդկանց բռնաբարություն է օրինական կարգով, եթե իրենք ասում են, որ պետք է մարդկանց բռնենք ու բռնաբարենք,  կբռնաբարեն կոստյումով, թե առանց կոստյումի, թե փաստաբանի, դատավորի ներկայությամբ, ապա այդ մարդու համար դա միևնույն է: Մարդուն  պետք է ջարդեն, ծեծեն, տանեն դեպոնացնեն, կուտակայինից էլ ավելի վատն է, կուտակայինից էլ վտանգավոր:

Փոխզիջում դեպոնացման ինստիտուտի հարցում  չի կարող լինել,  այն պարզապես պետք է վերանա, փոխզիջում հնարավոր է  ուրիշ հոդվածների առումով, օրինակ՝  գրել են, որ պաշտպանը կարող է  ապացույց հավաքել, բայց չեն գրել, թե ինչպես: Նստենք, քննարկենք, կոմպրոմիսային տարբերակ գտնենք:

Փաստաբանները չե՞ն ցանկանում մասնակցել պետաիրավական հանձնաժողովի քննարկումներին:

- Ի՞նչ ենք քննարկում, եթե պետք է չլինի: Քննարկումն անիմաստ է՝ վերջին րոպեին ամեն ինչ կարող է  փոխվել:

- Նորամուծություններից մեկը վերաբերում է  մեղադրյալին սուտ ցուցմունք տալու իրավունքից զրկելուն, ինչը եւս միանշանակ չի ընդունվել հենց փաստաբանական համայնքի կողմից: Եթե  մեղադրական դատավճիռ կայացնելիս դատարանը ոչ արժանահավատ գնահատի մեղադրյալի ցուցմունքը, արդյոք դրան հաջորդելու է նոր մեղադրանք՝ սուտ ցուցմունք տալու համար։ Եւ ընդհանրապես, այս պահի դրությամբ, օրինագծի ուրիշ որ կարգավորումներն են անհանգստության տեղիք տալիս Ձեր կարծիքով։

Չպատճառաբանված որոշումները   ծանր կամ  առանձնապես ծանր  հանցագործությունների գործերով անձի նկատմամբ խափանման միջոց կալանքն ընտրելիս:

Վճռաբեկ դատարանը ջանք չէր խնայում ասելու, որ մարդուն կալանավորելիս    դու՝   դատարան,  անպայման պիտի ասես, թե  ինչու ես կալանավորում՝ անկախ նրանից, թե  նա կատարել է ծանր, թե առանձնապես ծանր հանցագործություն:  Ընդհանրապես աշխարհում գոյություն ունեն բացառություններ,  բայց այդ բացառությունները պայմանավորված են պետության ներսում քաղաքական իրավիճակներով:  Որո՞նք են այդ բացառությունները՝   դա մարդկության դեմ ուղղված հանցագործություններն են՝ տեռորիզմ, թրաֆիկինգ:  Օրինակ, տեռորիզմի դեպքում կարող ես  մարդուն բռնել,  առնվազն մեկ ամիս պահես առանց պատճառաբանության,  որպեսզի կանխես, որ նա  ինչ-որ շենք չպայթեցնի:   Սա է  իմաստը, բայց էլի     են  ասում ՝  սահմանափակվում   է  որոշ ժամկետով:  Այս նորմը մինչև ԱՄՆ-ից եկավ, հասավ Հայաստան՝   խեղաթյուրեցին:

Մեղադրյալի  սուտ ցուցմունք  տալու իրավունքից զրկելու ինստիտուտն ևս, նորից եմ ասում, լավ չեն կարդացել,  դա ԱՄՆ-ի օրենսդրությունից են վերցրել,  ԱՄՆ-ում գոյություն ունեն տարբեր ինստիտուտներ, որոնք     կապ   չունեն Հայաստանի ինստիտուտի հետ: Այնտեղ  գոյություն ունի Մեծ ժյուրի,  մի մարմին, որ պրոֆեսիոնալ իրավաբաններից չի կազմված,  որտեղ  չի մտնում փաստաբանն ու դատախազը: Մեղադրյալը մտնում է,  ցուցմունք է տալիս՝ ասելով՝   ես անմեղ եմ, ես ուզում են գալ և  ձեր առաջ խոսել,  չեմ ուզում իմ գործը հասնի պրոֆեսիոնալ դատարան:  Այդ ժամանակ,  եթե մարդն եկել է, սուտ ցուցմունք է  տվել, իրեն քրեական պատասխանատվության են ենթարկում:  Այսինքն՝ համակարգն է ուրիշ, չի կարելի այդ համակարգից մի բան պոկել, բերել   գցել մեր մոտ լրիվ ուրիշ համակարգի հետ:  Նույն բանն է,  որ  Հայաստանի պայմաններում բանան աճեցնեն: Այստեղ կաճի՞ այդ բանանը՝ չի՛ աճի,  պետք է մթնոլորտը, չէ՞,   փոխել,  պետք է մարդկանց  մենթալիտետը փոխել,  մարդկանց հոգեբանությունը  փոխել:  Հետո մի ուրիշ խնդիր էլ կա՝ պետք  է հասկանալ՝ կարիք կա՞ փոխելու, թե մենք ուրիշ, էվոլյուցիոն ճանապարհով  կարող ենք  զարգանալ, ավելի լավ ֆորմատ ընտրել:

Երբ  սուտ ցուցմունք տալու արգելքի ինստիտուտը կապում ես դեպոնացման հետ, ստացվում է մարդուն բռնում են, ծեծում, ջարդում են,  այդ մարդը ասում է՝ լավ, ես եմ գողացել այս հեռախոսը,  մի հատ դատում են հեռախոս գողանալու համար, մի հատ էլ,  գործ են հարուցում սուտ ցուցմունք տալու համար՝ եթե դատարանում ասացիր, որ ծեծել, ջարդել ենք,  մի ուրիշ հոդվածով էլ քեզ կդատենք: Ստացվում է, որ  ձեռքերդ կապում են, ասում են՝ չես կարող պայքարել, պայքարեցիր՝ մի հատ էլ գործ կհարուցենք:
 

Հեղինակ` Սոնա Մաշուրյան