Փաստ ինֆո

Գաբալայի ռադիոլոկացիոն կայանից (ՌԼԿ) Ռուսաստանը հրաժարվեց: Այդ տեղեկատվությունը, հղում անելով Ադրբեջանի արտգործնախարարությանը, լրատվամիջոցները տարածեցին երեկ՝ դեկտեմբերի 10-ին:

Կողմերը կայանի վարձավճարի հարցի շուրջ այդպես էլ չեկան ընդհանուր համաձայնության: Ըստ ադրբեջանական աղբյուրների՝ Բաքուն ռազմական օբյեկտի համար պահանջում էր ավելի քան 40 անգամ շատ վարձավճար, քան դա տրվում էր մինչ այդ (7-ի փոխարեն՝ 300 մլն դոլար):

Գաբալայի շրջանում տեղադրված «Դարյալ» ՌԼԿ-ն հանձնվել է շահագործման 1985 թվականին: Այն եղել է ԽՍՀՄ հակահրթիռային համակարգի 9 կայաններից մեկը, իսկ այսօր Ադրբեջանի սեփականությունն է և 2002 թ. ստորագրված պայմանագրով մինչև 2012 թ. վարձակալության էր տրվել Ռուսաստանին (ժամկետը լրացավ դեկտեմբերի 9-ին):

Ադրբեջանի կողմից կատարված այս «կոմերցիոն» զորաշարժն առավել շատ նման էր իր տարածքից վարձով բնակվողին անուղղակի ձևով դուրս հանելուն: Շատերի գնահատմամբ, կայանից Ռուսաստանի հեռանալուն ի պատասխան՝ դեռ առաջիկայում Ադրբեջանը Մոսկվայից կստանա համապատասխան ինչ-որ մի արձագանք: Դա որպես այս ամենի հետևանքում առաջացող սպասելիք:

Իսկ այսօր Ադրբեջանի կողմից զիջումների չգնալը «փորձագետները կապում են Կասպից ծովի հատակով գազատար անցկացնելու նկատմամբ այն շեղումների հետ, որոնք Ռուսաստանը ստեղծում է Բաքվի համար»,- գրում է «aze.az» կայքը:

Սակայն ռուսական ռազմավարական միտքն ադրբեջանական այդ «գամբիթին» իր հստակ պատասխանը տվել է շատ ավելի վաղ, երբ Կրասնոդարի երկրամասում շահագործման հանձնեց Արմավիրի «Վորոնեժ-ԴՄ» նոր ռադիոլոկացիոն կայանը:

Այս նոր ռազմական օբյեկտի փորձնական շահագործումն արդեն սկսված է: Ենթադրվում է, որ մեկ տարվա ընթացքում այն կսկսի գործել ողջ հզորությամբ: «Վորոնեժ-ԴՄ»-ն փորձագետների գնահատմամբ գերազանցում է Գաբալայի կայանին, իսկ ռազմական օբյեկտի գլխավոր կոնստրուկտոր Սերգեյ Բոևի գնահատմամբ՝ հրթիռային հարձակման կանխարգելիչ այդպիսի համակարգն իր տեխնիկական ցուցանիշներով աշխարհում միակն է:

Անշուշտ ակնհայտ է, որ էներգակիրների տեղափոխման մրցույթում Ադրբեջանը հետ է մնում: Սակայն Գաբալայի «գամբիթը» միայն դրանով չէ, որ հիմնավորվում է: Պատճառն, անշուշտ, շատ ավելի խորքային է: Դա նույնիսկ անուղղակի ձևով ներկայացվում է ադրբեջանական ԶԼՄ-ներում: Ընդ որում, կայանի նոր դերակատարության անհրաժեշտության մասին ադրբեջանցի փորձագետները խոսում են առանց «ծածկագրերի» և բացահայտ: Օրինակ, «Ատլաս» քաղաքական հետազոտությունների կենտրոնի տնօրեն Էլհան Շահինօղլուն նշում է, որ «Ադրբեջանում ռուսական ռազմական բազայի առկայությունը Ադրբեջանի ռազմական դոկտրինային հակասում է»: Ըստ նրա՝ ռադիոլոկացիոն կայանի շահագործումը ռուսների կողմից Ադրբեջանին դնում էր անհարմար դրության մեջ, չէ՞ որ «Ադրբեջանը Թուրքիայի հետ ստորագրել է ռազմաստրատեգիական համագործակցության համաձայնագիր»:

Այս նույն թեմայով խոսելով՝ փորձագետ Սուլխադդին Ակպերը նշել է, որ «Ադրբեջանը պատերազմական դրության մեջ է, իսկ Ռուսաստանը Հայաստանի ռազմական դաշնակիցն է և ԼՂ հիմնախնդրի կարգավորման գործընթացում աջակցում է նրան: Այդ տեսանկյունից ևս կայանի շահագործումը հակասում է Ադրբեջանի քայլերին: «Կայանը պետք է լիկվիդացնել»: Իսկ եթե նկատի ունենաք նաև այն հանգամանքը, որ կայանը «Ադրբեջանի համար ոչ մի նշանակություն չունի, քանի որ Բաքվում այդ կայանը շահագործելու հատուկ մասնագետներ չկան», ապա շատ անգամ ավելի կհստակվի, թե ռուսներին դուրս անելուց հետո ի՞նչ նոր հիմնախնդիր են ցանկանում լուծել ադրբեջանցիները: Այդ նույն «aze.az» կայքի հավաստմամբ՝ հիմա էլ առաջացել է կայանի համար նոր վարձակալող գտնելու խնդիր: Ընդ որում, այդ խնդրի լուծումը նրանք ակնկալում են իրականացնել նոր գործընկերների միջոցով, որոնք, ըստ ամենայնի, կարող են լինել ԱՄՆ-ն կամ Թուրքիան: Եվ անշուշտ դա չի լինի 300 մլն դոլարանոց «բազար», չեն լինի նաև բնապահպանական այնպիսի հիմնախնդիրներ, ինչպիսիք ադրբեջանական կողմը առաջադրում էր ռուսներին: Կսկսեն գործել նոր չափանիշներ, նոր մոտեցումներ: Միայն թե անհասկանալի է, թե ինչին կծառայի Գաբալայի կայանը, երբ նրա ընդգրկած տիրույթն ու մի բան էլ ավելին շատ ավելի հստակ ու տեխնիկապես հագեցած արդեն սկսել է իրականացնել Արմավիրի «Վորոնեժ-ԴՄ»-ն:

Սամվել Մարտիրոսյան