Փաստ ինֆո

Քննչական կոմիտեի նախաձեռնությամբ Ծաղկաձորում կայացած երկօրյա սեմինարի ընթացքում կրկին անդրադարձ եղավ Հայաստանում Քննչական կոմիտեի ստեղծմանը և գաղափարին:

Ներկայումս հետխորհրդային տարածաշրջանում կա 3 պետություն, որտեղ Քննչական կոմիտեի ինստիտուտը գործում է՝ Բելառուս, Ռուսաստան և Մոլդովա, ու բավականին արդյունավետ:

ՀՀ քննչական կոմիտեի նախագահի տեղակալ, իրավագիտության դոկտոր Արթուր Ղամբարյանը փաստեց, որ Քննչական կոմիտեի ձևավորման գաղափարն այն է եղել, որ քննչական մարմինները հանվեն գերատեսչական վերահսկողությունից, բացի այդ, քննիչը, որպես դատավարության սուբյեկտ, ավելի ինքնուրույն է դառնում հսկող կամ վերահսկող մարմինների տեսանկյունից:

«Երբ նախաքննության մարմինը գտնվում է որոշակի գերատեսչության համակարգում, իրատեսական չէ, որ նախաքննության ընթացքում նույն համակարգի ստորաբաժանումների պաշտոնատար անձանց կողմից տրվեն գնահատականներ՝ առնվազն գերատեսչական շահը որոշակի ազդեցություն թողնում է նախաքննության համակողմանիության վրա: Առաջին կարևոր հանգամանքը նախաքննական մարմնին գերատեսչական հնարավոր ազդեցությունից հանելն է: Ինչքան գերատեսչական ազդեցությունը շատ է լինում, այնքան նախաքննությունը չի կարող լինել համակողմանի»,- ասաց Արթուր Ղամբարյանը:

Ինչպես գիտենք, Քննչական կոմիտեի զարգացման այս փուլում միավորվել են ՀՀ հինգ  նախաքննական մարմիններից երկուսը, որոնք տարածքային ստորաբաժանումներ են ունեցել՝ Ոստիկանության քննչական և Պաշտպանության նախարարության քննչական ստորաբաժանումները:

ՀՀ քննչական կոմիտեի նախագահի տեղակալը նշեց նաև, որ ֆինանսական, մաքսային և  հարկային մարմինները տարածքային ստորաբաժանումներ չունեն, սակայն հետագայում, երբ տեսնենք, որ Կոմիտեն արդյունավետ է գործում, նաև կքննարկվի այս մարմինների միավորման հարցը, այս փուլում՝ մյուս մարմինների միավորման շուրջ քննարկում չկա:

Սեմինարի բանախոսներն անդրադարձան նաև իրավական ոլորտը լուսաբանող լրագրողների կողմից բարձրացվող մի շարք հարցերի, մասնավորապես, նախաքննության գաղտնիության և դրա անհարկի շահարկմանը:

«Նախաքննությունը գաղտնի չէ, նախաքննության առանձին բովանդակային տարրեր կարող են գաղտնի համարվել: Ընդհանուր նախաքննությունը բաց գործունեություն է՝ ի տարբերություն օպերատիվ հետախուզական գործունեության, որը, որպես կանոն, գաղտնի է»,- ասաց Արթուր Ղամբարյանը, հավելելով, որ պետությունը իրավասու չէ որևէ մեկից, որևէ գործով նախաքննություն կատարելու փաստը թաքցնել, սակայն նախաքննական տվյալների հրապարակայնության սահմանները նույնը չեն, ինչ որ դատաքննության հրապարակայնության սահմանները. դատաքննությունը որպես կանոն հրապարակային է:

Շատ հաճախ որևէ տեղեկություն ստանալու դեպքում քննիչը կամ այլ իրավասու անձ տեղեկություն չտրամադրելու ցանկություն չունենալու պարագայում անմիջապես նախաքննական գաղտնիքի քողի տակ թաքցնում  է այն,  մինչդեռ՝ պետությունը պարտավոր է պատճառաբանել, թե նախաքննական գաղտնիք ասելը և տեղեկություն չտրամադրելն ինչ շահեր է վնասում, պատճառաբանելով, որ հենց այդ նպատակից ելնելով տեղեկությունը չի կարող տրամադրվել:

Նշենք, որ քրեական դատավարության 201-րդ հոդվածը սահմանում է նախաքննական տվյալների թույլատրելիության սահմանները:

Նախնական քննության գաղտնիության սկզբունքն ինքնանպատակ չէ, նախնական քննության մարմիններին ուղղված քրեական գործի հանգամանքներին ուղղված բազմակողմանի լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտման օրենսդրական պահանջը չի կարող արդյունավետ կատարվել: Նախնական քննության խնդիրները չեն կարող արդյունավետ լուծում ստանալ նախնական քննության տվյալների գաղտնիության բացառման պայմաններում:

Հարցի վերաբերյալ Սահմանադրական դատարանի դիրքորոշումը վկայակոչելով՝ Արթուր Ղամբարյանը նշեց, որ եթե նախաքննությունը գաղտնի է պահվում, ապա այն ունի որոշակի իրավաչափ նպատակ, ինչը ենթադրում է, որ կա մեկ այլ հանգամանք բացահայտելու և պարզելու:

Հատկանշական է, որ եվրոպական մի շարք երկրների՝ Էստոնիայի, Սերբիայի, քրեական դատավարությունը հստակ սահմանում է այն հիմքերը, որոնց առկայության դեպքում չի թույլատրվում քրեական գործի հրապարակումը, մինչդեռ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքում ընդհանուր ձևակերպում տրված,  որ նախաքննությունը գաղտնի է, առանց հիմքերը թվարկելու:

Արթուր Ղամբարյանը նշեց, որ ՍԴ-ի այս իրավական դիրքորոշումը կանխորոշել է, որպեսզի նոր քրեական դատավարության օրենսգրքի նախագծի մեջ նախատեսվեն նախաքննության գաղտնիքը պահպանելու իրավաչափ նպատակները:

Նախաքննության տվյալների հրապարակումը արգելվում է, եթե դա.

-խոչընդոտ է միջդատական վարույթի բնականոն ընթացքին,

- կարող է դառնալ հանցանքի կատարման պատճառ,

- վտանգել վարույթի մասնակիցների կամ այլ անձանց իրավունքները կամ իրավաչափ շահերը,

- հանգեցնել օրենքով պաշտպանվող գաղտնիքի հրապարակմանը:

Քննիչը կամ այլ իրավասու անձը, եթե գտնում է, որ գաղտնիք է պահանջվող նախաքննական տվյալը, ապա նա պարտավոր է այս 4 կետից մեկը վկայակոչել: