Փաստ ինֆո

ՀՀ Ազգային ժողովի փոխնախագահ Էդուարդ Շարմազանովի հարցազրույցը հունական «Էպիկերա» ամսագրին:

Ստորև ներկայացնում ենք հարցազրույցն ամբողջությամբ.

-Պարոն փոխնախագահ, վերջերս մեծ լարվածություն նկատվեց Լեռնային Ղարաբաղի շրջանում: Ինչպե՞ս կբացատրեք այդ լարվածությունը: Այդ նոր լարվածությունը Կովկասում պայմանավորվա՞ծ է արդյոք Սիրիայի և Մերձավոր Արևելքի ճգնաժամով:

-Ինչ վերաբերում է լարվածությանը, ապա ապրիլի 1-5-ն Ադրբեջանը սանձազերծեց ագրեսիա Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի դեմ: Պատմական ակնարկով վերադառնանք 1994 թվականի մայիսի 12, երբ Լեռնային Ղարաբաղի, Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև ստորագրվեց զինադադարի անժամկետ պայմանագիր: Երեք կողմերն էլ զինադադարի պայմանագրի շրջանակում պարտավորվեցին հասնել կարգավորման՝ խաղաղ ճանապարհով: Ե՛վ Հայաստանը, և՛ Լեռնային Ղարաբաղը պահպանեցին այդ համաձայնությունը: Բայց այս բոլոր տարիների ընթացքում Ադրբեջանի նախագահը խոսում էր խնդիրը ռազմական ճանապարհով լուծելու մասին: Թե՛ Լեռնային Ղարաբաղը, թե՛ Հայաստանը բազմիցս կոչ են արել միջազգային հանրությանը ճնշում գործադրելու Ադրբեջանի վրա: Մինսկի խմբի համանախագահ երկրների՝ ԱՄՆ-ի, Ռուսաստանի և Ֆրանսիայի նախագահներն արել են հինգ հայտարարություն, համաձայն որոնց հիմնախնդիրը պետք է լուծվի հայտնի հիմնարար սկզբունքների հիման վրա, այսինքն՝ ժողովուրդների ինքնորոշման իրավունքի իրացում, խաղաղ կարգավորում եւ տարածքային ամբողջականություն: Ադրբեջանն իրականում մերժել է երկու սկզբունքը: Այս ամենի արդյունքում Ադրբեջանը տարել է բանակցությունները դեպի փակուղի: Ահա այսպես սկսվեցին ռազմական գործողություններն Արցախի դեմ: Ակնհայտ է, որ սկսելով այդ ամենը՝ նրանք մտադիր էին փոխել իրավիճակը շփման գծում՝ միակողմանի զիջում կորզելու համար: Տեսնելով, որ բանակցային գործընթացում առկա է փակուղի՝ փորձեցին խնդիրը լուծել ռազմական ճանապարհով: Բայց այդ ծրագիրը, որ իրենք ունեին, ձախողվեց, քանի որ Լեռնային Ղարաբաղի ժողովուրդը ոտքի կանգնեց այդ ագրեսիայի դեմ և այդ չորս օրվա ընթացքում ապացուցեց, որ իրենց անկախության և ազատության ոգին անպարտելի է: Ադրբեջանը չկարողացավ գրավել որևէ բնակավայր:

Դուք խոսեցիք Մերձավոր Արևելքի կապի մասին այս ամենի հետ, եւ ես ձեզ փոխանցեցի լուսանկարներ, որպեսզի տեսնեք այն բռնությունները, որ տեղի են ունեցել քառօրյա պատերազմի օրերին: Այն դաժանությամբ, որ Իսլամական պետությունը սպանում է քրիստոնյաներին և եզդիներին Մերձավոր Արևելքում, նույնկերպ Ադրբեջանի Զինված ուժերը բռնություն իրականացրեցին Լեռնային Ղարաբաղի խաղաղ բնակչության դեմ: Ադրբեջանական կողմի այդ բարբարոսությունն աջակցություն ստացավ Թուրքիայի իշխանության կողմից: Էրդողանից մինչև Չավուշօղլու: Թուրքիայի նման քաղաքականությունը դատապարտելի է:

-Թուրքիայի նախագան Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը թեժորեն շտապեց միանալ Ադրբեջանին՝ կրակի վրա յուղ լցնելով: Ինչի՞ է ձգտում հասնել Թուրքիան Ձեր կարծիքով:

-Թուրքիան Օսմանյան կայսրության ժառանգորդն է: Եվ այսօր պանթյուրքիզմի գաղափարախոսությունն առանցքային է Թուրքիայի քաղաքականության մեջ: Դա պետք է գիտակցեն թե՛ Եվրոպան, թե՛ Ռուսաստանը, թե՛ ԱՄՆ-ն: Արդեն 23 տարի է, ինչ Թուրքիան շրջափակման մեջ է պահում Հայաստանը՝ փակ պահելով եվրոպական սահմանները: Այն առաջին իսկ պահից աջակցել է Ադրբեջանին թե՛ 90-ականների պատերազմի ընթացքում, թե՛ քառօրյա պատերազմում: Թուրքիան շարունակում է օկուպացված պահել Կիպրոսի 38 տոկոսը, անցած տարի խոցեց ռուսական ինքնաթիռը, որը պայքար էր մղում ահաբեկիչների դեմ: Թուրքական ռազմական ինքնաթիռները բազմիցս խախտում են Հունաստանի օդային տարածքը: Թուրքիան ունի կայսերական նկրտումներ թե՛ Մերձավոր Արևելքում, թե՛ Կովկասի տարածաշրջանում, թե՛ Բալկաններում: Նեոօսմանական հավակնություններ ունի: Այդ մասին խոստովանել է Դավութօղլուն: Ադրբեջանի գործող նախագահ Իլհամ Ալիևի հայրը՝ Հեյդար Ալիևը, ասում էր, որ մենք մեկ ազգ ենք, երկու պետություն: Մինչ այդ Ադրբեջանի նախագահ Էլիչիբեյը ասում էր, որ չկա ադրբեջաներեն, կա թուրքերեն: Այսպիսով՝ կարելի էր ակնկալել Թուրքիայի այս դաշինքն Ադրբեջանի հետ: Սա պետք է անհանգստացնի ոչ միայն Հայաստանին, այլեւ տարածաշրջանի այլ երկրներին:

-Ինչպե՞ս եք տեսնում այսօր Թուրքիայի դերը տարածաշրջանում և Ռուսաստանի հետ նրա բախման հետեւանքները:

-Պատմության ընթացքում տեղի են ունեցել թուրք-ռուսական հակամարտություններ: Եղել են նաեւ հաշտեցումներ: Իմ անձնական կարծիքով՝ այս երկու երկրները ոչ միայն մրցակիցներ են, այլեւ հակառակորդներ: Առնվազն այս պահի դրությամբ: Ուստի, Թուրքիան առաջ է տանում նեոօսմանական քաղաքականությունը և իր այդ հավակնոտ քաղաքականության շրջանակում բախվում է Ռուսաստանի շահերին: Կովկասի և Սևծովյան տարածաշրջանում Ռուսաստանի և Թուրքիայի շահերը, կարծում եմ, մշտապես բախվելու են: Ռուսաստանը մեր դաշնակիցն է: Բնականաբար ես կարևոր եմ համարում Ռուսաստանի ներկայությունը մեր տարածաշրջանում. դա բալանսավորում է Թուրքիայի զավթողական նկրտումները: Բայց նաեւ Կիպրոսի հարցում միջազգային հանրությունը պետք է կանգնեցնի Թուրքիայի հավակնությունները:

-Ինչպե՞ս եք տեսնում Հունաստանի հետ ձեր երկրի հարաբերությունները:

-Մեր ժողովուրդները դարերի խորքից եկող եղբայրական, բարեկամական հարաբերություններ ունեն: Հունական քաղաքակրթությունը՝ Հելլենիզմը, տարածված է եղել Հայաստանում: Հայաստանի թագավոր Արտավազդ 2-րդը հունարեն ողբերգություն է գրել: Տրդատ և Վարազդատ հայ թագավորները 4-րդ դարում մասնակցել և հաղթել են Օլիմպիական խաղերում: Մեզ միավորում է քրիստոնեական քաղաքակրթությունը: Հայերը Հունաստանի անկախության պայքարին բերել են իրենց մասնակցությունը: Հույներն էլ պայքարել են հայերի հետ միասին ընդդեմ թուրքերի, օրինակ՝ Սարդարապատում 1918 թվականին: 90-ական թվականներին Հայաստանի հույները հայերի հետ միասին պայքարում էին ադրբեջանական ագրեսիայի դեմ: Նույնիսկ այսօր՝ այս քառօրյա պատերազմում, հույներից կազմված խումբ մեկնեց Արցախ՝ պաշտպանելու Արցախի ժողովրդին: Մայիսի 19-ին Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության Ազգային ժողովը ճանաչեց Պոնտոսի հույների ցեղասպանությունը: Այնուհանդերձ, հարկավոր է զարգացնել նաև մեր տնտեսական հարաբերությունները: Շփումները, որ կան, դրական են, բայց բավարար չեն տնտեսական զարգացման համար: Կարող եմ հավաստիացնել, որ Հայաստանի իշխանությունները պատրաստ են բոլոր ուղղություններով զարգացնելու մեր համագործակցությունը:

Աղբյուր` Փաստինֆո