«Կալանքը որևէ մեկին պետք չէ` ո՛չ քննիչին, ո՛չ մեղադրյալին և ո՛չ էլ՝ պետությանը. կալանքը պետք է լինի ծայրահեղ միջոց». Արթուր Ղամբարյան - ՓԱՍՏԻՆՖՈ | Իրավական լուրեր, իրադարձություններ, վերլուծություններ, տեսանյութեր

ԲՈԼՈՐ ՆՅՈՒԹԵՐԸ

Բոլորը

04/19/2024 19:50 ՀՀ տարածքում կան փակ ավտոճանապարհներ 04/19/2024 19:46 Ադրբեջանը լիովին սատարում է Իսրայելի՝ հակաիրանական գործողություններին. Վարդան Ոսկանյան 04/19/2024 19:35 Վկան քննչական բաժնում իր գլուխը 3 անգամ հարվածել է սեղանին, հրաժարվել հանձնել փորձանմուշ. պնդում է ՔԿ-ն 04/19/2024 19:21 «Բոլորն ասում էին՝ ուզում ենք ստուգենք, տեսնենք իրա պուլսը աշխատու՞մ է , եթե աշխատում է՝ պետք է սպանենք, մորթենք»․ դատարանում հարցաքննվել են Արարատ Միրզոյանի թիկնապահները 04/19/2024 18:56 Չկա սահմանազատում, կա միակողմանի զիջում՝ պատրանքների դիմաց․ Ոսկանյան 04/19/2024 18:51 G7-ի երկրները Հայաստանին և Ադրբեջանին կոչ են արել հասնել տևական խաղաղության 04/19/2024 18:46 Եթե Ադրբեջանը սպառնալիք չէր, ապա ինչո՞ւ Լեռնային Ղարաբաղի հայերը լքեցին իրենց նախնիների տները․ Շոն Մըրֆին՝ ՄԱԿ-ի դատարանում 04/19/2024 18:36 Արգելվել է ՌԴ «Տիմոշա» ՍՊԸ որոշ արտադրատեսակների ներմուծումը Հայաստան 04/19/2024 18:35 Իսրայելի օդային հարձակումն Իրանի վրա իրականացվել է Նախիջևանից և Ղարաբաղից. լրատվամիջոցներ 04/19/2024 18:34 Անահիտ Մանասյանն ընդունել է ՀՀ-ում Իրանի Իսլամական Հանրապետության արտակարգ և լիազոր դեսպան Մեհդի Սոբհանիի գլխավորած պատվիրակությանը 04/19/2024 18:30 ՀՀ պետական բյուջեի միջոցներից իրականացվել է ընդհանուր շուրջ 208,000,000 ՀՀ դրամ անարդյունավետ ծախս. ՊՎԾ 04/19/2024 18:15 Վանաձոր քաղաքը վերածվում է սահմանային գոտու, իսկ Հայաստանի գլխավոր գազատար խողովակը այսուհետ կվերահսկեն թուրքերը. Գեղամյան 04/19/2024 18:11 Բոլորն էլ գիտակցում են, որ գործընթացը պետք է շատ արագ տեմպերով գնա, լայն կոնսոլիդացիայի դեպքում հնարավոր է կարճ ժամանակում գնալ իշխանափոխության. Անանյան 04/19/2024 17:51 ԿԽՄԿ-ն չի հստակեցնում ՝ արդյոք Բաքվում պահվող գերիներին տեսակցության ժամանակ Ռուբեն Վարդանյանն արդեն հացադուլի մեջ էր․ ինչպես է նրա առողջական վիճակը 04/19/2024 17:47 Եթե Միլոշևիչն արած լիներ այն գործողությունների կեսը, որոնք Ալիևն արեց Արցախում, ես չգիտեմ , թե նրան ինչ կսպասեր. Ավետ Ադոնց 04/19/2024 17:39 «Եռակողմ հայտարարությունը ստորագրած բոլոր կողմերի համար Արցախի ժողովրդի ճակատագիրը դարձավ երկրորդական նշանակության խնդիր»․ Արցախի ԱԺ 04/19/2024 17:37 Բեռլինում կկայանա Շոլց-Ալիև հանդիպումը 04/19/2024 17:35 Սամվել Վարդանյանի խոշտանգման դեպքին պատշաճ չարձագանքելու համար հաղորդում է ներկայացվել քննիչների դեմ 04/19/2024 17:32 22-ամյա ադրբեջանցին բենզին է լցրել ու հրկիզել 34-ամյա բնակչուհուն 04/19/2024 17:27 Առաջին անգամ Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ, չորս գյուղերի հատվածում, գոյություն կունենա սահմանազատված պետական սահման. Վարչապետի աշխատակազմ 04/19/2024 17:21 Հայկական դիվանագիտական միտքը միավորելու կազմակերպություն է ստեղծվել. Ավետ Ադոնց 04/19/2024 17:13 Հայաստանի և Ադրբեջանի փոխվարչապետները նախնական համաձայնեցրել են Տավուշի սահմանագծի առանձին հատվածները 04/19/2024 17:05 Փարիզում ձերբակալել են պայթուցիկով Իրանի հյուպատոսությունում փակված տղամարդուն 04/19/2024 16:55 Փարիզում տղամարդը ներխուժել է Իրանի հյուպատոսության շենք և սպառնում է պայթեցնել իրեն 04/19/2024 16:54 Ոսկեպարից սարքեցինք միֆական 300 սպարտացիների լեգենդը, լուծումը՝ Երեւանի կարեւորագույն շենքերում է. Վահե Հովհաննիսյան 04/19/2024 16:46 Ուշ թե շուտ ամեն ինչ պարզ է դառնալու բոլորին ու այդ ժամանակ այս հետապնդումը կանգնելու է դրա քաղաքական հեղինակի կոկորդին․ Դավիթ Տոնոյանի պաշտպանների հայտարարությունը 04/19/2024 16:45 Ալիևը մեկնում է Մոսկվա. հայտնի է՝ ինչ են բանակցելու Պուտինի հետ 04/19/2024 16:32 Եվրախորհրդարանում համաժողով է անցկացվել՝ նվիրված Հայոց Ցեղասպանությանը եւ ԼՂ-ում Ադրբեջանի իրականացրած էթնիկ զտմանը 04/19/2024 16:29 Մարդկանց պատերազմով վախեցնելն արդեն հակառակ էֆեկտ է տալիս. ներքին առումով իրավիճակը պայթյունի եզրին է. Արման Աբովյան 04/19/2024 16:27 Հրդեհ Ալաշկերտ գյուղում 04/19/2024 16:23 Լարված իրավիճակ՝ Արմավիրի մարզում. Վարդանաշեն գյուղի բնակիչները Մարգարա-Վանաձոր ճանապարհը փակել են, պահանջում են Կառավարության ներկայացուցիչներին 04/19/2024 16:15 Արցախցիների շուրջ 65%-ը չի ուզում արտագաղթել ՀՀ-ից. մնացածի 35 %-ի մեծ մասը որպես պոտենցիալ հյուրընկալ երկիր տեսնում ՌԴ-ը. Արցախի ՄԻՊ 04/19/2024 16:10 Առողջապահության նախարարությունն անդրադարձել է հիվանդանոցներում պետպատվերով բուժումների կասեցման մասին հրապարակումներին 04/19/2024 16:05 Արայիկ Հարությունյանի՝ «Մոշիկ» մականունով հայտնի խորհրդականը՝ ծեծկռտուքի մասնակից. 24News 04/19/2024 15:59 ԵԱՏՄ-ից ամենաշատն օգտվում է Հայաստանը. Լավրով 04/19/2024 15:45 Ադրբեջանը խեղաթյուրում է Հայաստանի ներկայացրած փաստական ապացույցները․ Եղիշե Կիրակոսյանի ելույթը ՄԱԿ-ի դատարանում 04/19/2024 15:44 Ռուսաստանը Հայաստանին համարում է դաշնակից. Լավրով 04/19/2024 15:33 Ռուբեն Վարդանյանը արդեն 14 օր է` հացադուլ է հայտարարել 04/19/2024 15:33 Լավրովը Հայաստանը ՌԴ-ից տարանջատելուն ուղղված Արևմուտքի գործողությունները որակել է «լկտի և անամոթ» 04/19/2024 15:21 Շենգավիթի քննչական քննչական բաժնում անձի խոշտանգման վերաբերյալ տեղեկությունները իրականությանը չեն համապատասխանում․ ՔԿ 04/19/2024 15:15 Պարտվելը ավելի դժվար է, քան հաղթելը. 44-օրյա պատերազմը հեշտությամբ կարելի էր հաղթել, իսկ պարտության համար ավելի շատ էր պետք գժի տեղ դնել. Զաքարյան 04/19/2024 15:09 Ռուսական կոնտինգենտի դուրս գալը Արցախից կանխատեսելի էր. Ավետ Ադոնց 04/19/2024 14:53 31-ամյա երիտասարդի մոտ գազային ատրճանակ է հայտնաբերվել 04/19/2024 14:49 ԱՄՆ Կոնգրեսում ամերիկյան իշխանություններից պահանջվել է հայության ապահով վերադարձ Արցախ 04/19/2024 14:48 Տարածաշրջանում նոր իրավիճակ է՝ ռեգիոնը մեզ «թարս աչքով է նայում». էս տեմպով Հայաստանը չի դիմանա իր գիշատիչ հարևաններին. Հովհաննիսյան 04/19/2024 14:41 Ջաթին Շարման որոնվում է որպես անհետ կորած 04/19/2024 14:38 Օտարերկրյա քաղաքացիների կողմից խուլիգանություն կատարելու վարույթի նախաքննությունն ավարտվել է 04/19/2024 14:36 Արագ արձագանքման այց՝ փաստաբանի ահազանգի հիման վրա 04/19/2024 14:25 Իրանի զինվորականները հայտարարել են, որ չեն պատասխանի Սպահանին հասցված հարվածին 04/19/2024 14:20 Լուծումները Տավուշում չեն, այլ՝ Երեւանի կարեւորագույն սենյակներում. քննարկումը . ուղիղ

04/19/2024 08:18 Ինչո՞ւ ուղղաթիռով․ «Հրապարակ» 04/19/2024 07:55 Հիվանդանոցներում պետպատվերով բուժումները կասեցվել են. քաոս. «Ժողովուրդ» 04/18/2024 15:30 Գեղարքունիքում 13 տարեկան արցախցի աղջիկ երեխա է սեռական բռնության ենթարկվել․ երկու տղամարդ կալանավորվել է 04/18/2024 18:56 Սամվել Վարդանյանի գրավի գումարը հավաքելու համար ունեինք 2 օր, բայց անհրաժեշտ գումարը հավաքվեց 6 ժամում. Ռուբեն Մելիքյան 04/18/2024 10:31 Կոտայքում ավտոմեքենան շուռ է եկել, իսկ վիրավորներին գտել են դրանից 15-20 մ հեռու. կա զոհ. shamshyan.com 04/18/2024 07:45 Սամվել Վարդանյանի պաշտպանը լուսանկար է հրապարակել, որը ապացուցում է նրա նկատմամբ կատարված խոշտանգումը 04/18/2024 20:47 Ծնողին պատասխան տալ չի լինում, դա բոլորս էլ գիտենք՝ ինձ մորթեն էլ, քերթեն էլ՝ դրան պատասխան չկա, արյան պատասխան չկա, գործն անփոխատույց գործ է․ Վահանյանի ցուցմունքը՝ դատարանում 04/18/2024 19:55 Փաշինյանի այցից հետո՝ Բերքաբերի և Ոսկեպարի բնակիչներն իրար դեմ են դուրս եկել. Բերքաբերից զանգում՝ ասում են՝ ինչի՞ եք մեր գյուղի հողերի վրա աչք դրել 04/19/2024 00:00 Թուրքիայում 2-րդ երկրաշարժն է գրանցվել 04/19/2024 12:01 Իսրայելական ԱԹՍ-ները Թավիրզ կարող էին հասնել միայն եթե արձակված լինեին օկուպացված Արցախի տարածքից. իրանագետ 04/18/2024 08:11 Խաղաղապահները հեռանում են, բայց ոչ բոլորը․ «Հրապարակ» 04/17/2024 22:23 Բրազիլիայում հարսանեկան խնջույքն ավարտվել է հարսնացուի մահվամբ 04/18/2024 19:39 Կայծակը հարվածել է Երեւան-Դուբայ չվերթն իրականացնող օդանավին (տեսանյութ) 04/17/2024 21:33 Հայաստանի ժուռնալիստների միությունը խստորեն դատապարտում է Խաչատուր Սուքիասյանի սանձարձակ պահվածքը և դիմում միջազգային կառույցներին 04/18/2024 19:01 Ինչ վտանգավոր նոր խաղ է սկսել Փաշինյանը Ոսկեպարում. Մի քանի փաստի արձանագրում 04/18/2024 23:38 Կինը բժշկի այցի շնորհիվ բացահայտել է ամուսնու դավաճանությունը 04/18/2024 11:32 «Դոգի» աջակիցներն ակցիա են իրականացնում․ ոստիկանների հետ քաշքշուկի ընթացքում քաղաքացու ոտքի պռոթեզը դուրս եկավ 04/17/2024 20:40 Անդրանիկ Սիմոնյանը գուցե գտնում է, որ արդեն ԱԱԾ տնօրենի տեղակալ է, չի իջնելու մեր մակարդակին, չի ներկայանալու դատարան․ Վարդազարյան (տեսանյութ) 04/18/2024 16:27 Գազայից ցավալի դրվագը World Press Photo-ի կողմից ճանաչվել է տարվա լավագույն լուսանկար 04/18/2024 23:54 Սուրճի ևս մեկ օգտակար հատկություն է հայտնաբերվել

«Կալանքը որևէ մեկին պետք չէ` ո՛չ քննիչին, ո՛չ մեղադրյալին և ո՛չ էլ՝ պետությանը. կալանքը պետք է լինի ծայրահեղ միջոց». Արթուր Ղամբարյան 06/30/2014 12:42 | ՔՐԴԱՏՆԱԽԱԳԻԾ

Կալանքի` որպես խափանման միջոց կիրառման պրակտիկայի վերաբերյալ հասարակությանը հուզող հարցերի շուրջ «Փաստինֆո»-ի հարցերին պատասխանել է իրավաբանական գիտությունների դոկտոր Արթուր Ղամբարյանը:

- Վերջին շրջանում հասարակության ուշադրության կենտրոնում գտնվող մի շարք քրեական գործերի շրջանակներում պարբերաբար բարձրացվում է կալանքը` որպես խափանման միջոց կիրառման հարցը: Անգամ որոշ իրավաբանների կողմից հայտարարություն եղավ, թե կալանքը կիրառվում է` մեղադրյալին տուժողի հնարավոր վրեժխնդրությունից պաշտպանելու համար: Կարո՞ղ է արդյոք կալանքը կիրառվել` որպես պաշտպանության միջոց:

- Մենք շատ ենք խոսում խափանման միջոցի կիրառման հիմքերի, հիմնավորվածության մասին, բայց հաճախ անտեսում ենք, որ խափանման միջոցը կիրառվում է նաև, այո՛, քրեական դատավարությանը մասնակցող անձանց պաշտպանության նպատակով: Բայց արդյոք նման կարգավորումը ենթադրու՞մ է, որ մեղադրյալին պաշտպանելու համար, որպեսզի տուժող կողմը նրա նկատմամբ ոտնձգություն չիրականացնի, պետք է նրան կալանավորել:

Կարծում եմ` գործող օրենսդրությունը նման հնարավորություն չի նախատեսում: Իհարկե, գործնականում հնարավոր է նման իրավիճակ, որ տուժողները ցանկանան հաշվեհարդար տեսնել մեղադրյալի հետ: Բայց դա չի նշանակում, որ դա կարելի է հիմք ընդունել՝ մեղադրյալին պաշտոնապես ազատությունից զրկելու համար միայն այն պատճառաբանությամբ, որ տուժողները նրան վնաս չպատճառեն: Եթե նման պրակտիկա լինի, դա նշանակում է` պետությունը ցույց կտա իր անգործունակությունը, ցույց կտա, որ ինքը մեղադրյալին այլ եղանակով չի կարողանում պաշտպանել տուժողից:

Գործող Քրեական դատավարության օրենսգրքում հատակ ձևակերպած է հետևյալ միտքը, որ կալանքը կամ խափանման միջոցը՝ որպես պաշտպանության միջոց, կիրառվում է այն դեպքում, որպեսզի բացառվի կասկածյալի կամ մեղադրյալի կողմից այլ անձին վնաս հասցնելու հնարավորությունը: Հստակ է` օրենսդիրը ցանկանում է կալանքը կամ այլ խափանման միջոց կիրառել կասկածյալի կամ մեղադրյալի նկատմամբ, այն դեպքում, երբ վտանգը բխում է մեղադրյալից կամ կասկածյալից, և ոչ թե` նրա նկատմամբ:

Ճիշտն ասած, ինձ համար զարմանալի է, որ նման մեկնաբանություն կարող է տրվել: Ինձ համար զարմանալի է, որ կարելի է խափանման միջոց կիրառել՝ մեղադրյալին պաշտպանելու նպատակով: Դա չի բխում կալանքի ինստիտուտի էությունից:

- Միջազգային փորձն այս հարցի վերաբերյալ ի՞նչ է հուշում: Կա՞ նման դիրքորոշում միջազգային իրավունքի պրակտիկայում, որ հնարավոր է հետագայում ներդրվի նաև մեր երկրում, եթե արդեն այսօր նման միտում նկատվում է:

- Ես փորձեցի նաև ճշտել Եվրոպական դատարանում նման հնարավորություն նախատեսված է, թե՝ ոչ՝ մի փոքր իմանալով նաև ԵԴ իրավամտածողությունը սույն հարցի վերաբերյալ: Համապատասխան մասնագետների հետ զրուցելով՝ փորձեցի պարզել՝ կա՞ արդյոք նման դիրքորոշում, որ կարող են մեղադրյալին զրկել ազատությունից` նրան պաշտպանելու նպատակով: Եվ, համենայնդեպս, մասնագետները, որոնք երկար տարիների փորձ ունեն Եվրոպական դատարանի նախադեպային իրավունքի ուսումնասիրության, ինձ հստակ պատասխանեցին, որ նման պրակտիկա իրենց հայտնի չէ, և դա տրամաբանական է:

Ուստ՝ այս կտրվածքով, եթե մենք ունենք իրավակիրառ պրակտիկայում այնպիսի իրավիճակներ, որ տուժողները սպառնում են մեղադրյալին, վնասում են նրա գույքը կամ փորձում են մարմնական վնասվածքներ պատճառել, ապա պետք է փորձել մեղադրյալին պաշտպանել այլ եղանակներով: Քրեական դատավարության օրենսգիրքը` գլուխ 12-ը, նախատեսում է 12-ից ավել պաշտպանության միջոցներ, որոնք կարող են կիրառվել նաև մեղադրյալի նկատմամբ:

Եվ շատ դեպքերում մենք հենց մեղադրյալին պետք է պաշտպանենք մեկ այլ մեղադրյալից: Գործնականում ունենք դեպքեր, երբ երկու մեղադրյալ են, ունեն հակադիր շահեր, և նրանցից մեկը սպառնում է մյուսին: Մենք պետք է փորձենք այդ մեղադրյալին պաշտպանել, բայց ոչ երբեք նրան կալանավորելու եղանակով: Պետք է կալանավորել այն մեղադրյալին, ով վտանգ է ներկայացնում տուժողի, վկայի համար:

- Դուք նշեցիք Քրեական դատավարության օրենսգրքով նախատեսված պաշտպանության 12 միջոցները, բայց, չէ՞ որ գաղտնիք չէ, որ դրանցից շատերը մեր երկրում ընդհանրապես չեն էլ կիրառվում:

- Իհարկե ոչ բոլորն են ամբողջ ծավալով գործում, քանի որ Քրեական դատավարությանը մասնակցող անձանց պաշտպանության ողջ համակարգի ներդրումը պահանջում է 3 գլոբալ խնդիրների լուծում. 1-ինը` ինստիտուցիոնալ խնդիրներ, 2-րդը` ֆինանսական խնդիրներ և 3-րդը` իրավական կարգավորման խնդիրներ: Մեզ մոտ ցավոք սրտի այս 3 բլոկները կա՛մ թերի են, կա՛մ ընդհանրապես բացակայում են:

Պարզ օրինակ, ինստիտուցիոնալ խնդիր է, պաշտպանության միջոցներ կան, որոնք պետք է կատարվեն հետաքննության մարմնի կողմից` օրենքով, բայց որևէ համակարգում, մասնագիտացված ստորաբաժանում, որի վրա դրված լինի վկաների, տուժողների կամ մեղադրյալների պաշտպանության միջոցների իրականացումը, մենք չունենք: Երկար տարիներ խոսում ենք, և ես անձամբ իմ գիտական գործունեության, իմ պրատկիկ աշխատանքում` Գլխավոր դատախազությունում, նշում ենք, որ ոստիկանությունում պետք է առանձնացվի նման ստորաբաժանում, լինի մի մասնագիտացված ինստիտուտ, որի խնդիրը պետք է լինի պաշտպանել վկաներին, որովհետև վկաների պաշտպանությունը լուրջ մասնագիտական կարողություններ ու հմտություններ է պահանջում:

Ի՞նչ է նշանակում վկաների պաշտպանություն: Դա նշանակում է նրա անվտանգության ապահովում, ընդհուպ մինչև՝ թիկնապահների տրամադրում, նրա հետ հատուկ աշխատանքների իրականացում, դրանք պետք է լինեն հատուկ մասնագետներ: Քննիչը որոշում է կայացնում, որ պետք է այս վկային պաշտպանել, այս մեղադրյալին պաշտպանել, բայց այդ որոշումը կատարող պետք է ունենա: Երբ որ այն կատարող չունի, մնում է թղթի վրա: Այսօր քննիչներից շատերը շատ լավ հասկանում են, որ եթե նույնիսկ իրենք ձևական որոշում կայացրեցին՝ որևէ վկայի անվտանգության միջոց կիրառելու, կատարող մարմինը ոստիկանության համակարգի ներսում, ում ֆունկցիոնալ պարտականությունը կլինի ապահովել քննիչի նշված որոշումը, չկա:

2-րդը ֆինանսավորման խնդիրն է: Կան պաշտպանության միջոցներ, որոնք մեծ ֆինանսավորում են պահանջում: Օրինակ` Քրեական դատավարության օրենսգրքում նախատեսված է բնակության վայրը փոխելը, աշխատանքի վայրը փոխելը, արտաքին տեսքը փոխելը, ընդհուպ մինչև պլաստիկ վիրահատություն: Դրանք բոլորը լուրջ ֆինանսներ պահանջող միջոցներ են, և եթե պետությունը այս պաշտպանության միջոցներին ֆինանսական միջոցներ չի հատկացնում, դրանք, այո’, չեն կարող ռեալ կյանքում իրականացվել:

Եվ ունենք նաև օրենսդրական խնդիրներ: Ճիշտ է, Քրեական դատավարության օրենսգիրքը ինչ-որ ընդհանուր կերպով կարգավորում է, բայց շատ պաշտպանության միջոցների իրականացման համար պետք է նաև ենթաօրենսդրական ակտեր լինեն: Օրինակ` Քրեական դատավարության օրենսգիրքը նախատեսում է անձնագիրը` անձը հաստատող տվյալները փոխելը: Սակայն անձնագրի մասին օրենքոմ, որը իրավական հիմք է, որպեսզի Անձնագրային և վիզաների վարչությունը փոխի մարդու անձնագիրը, նման հիմք նախատեսված չէ:

Այսինքն` քննիչը կարող է ղեկավարվել Քրեական դատավարության օրենսգրքով, որոշում կայացնել՝ անձը հաստատող տվյալները փոխելու, սակայն Անձնագրային և վիզաների վարչությունը կասի` իմ օրենքի մեջ, որով ես եմ ղեկավարվում, նման հիմք նախատեսված չէ, կներե’ք, բայց ես չեմ կարող դա կատարել: Այսինքն` մենք պետք է այս ամբողջ գլոբալ ենթաօրենսդրական դաշտը ներդաշնակեցնենք, որպեսզի եթե քննիչը որոշում կայացնի, իմանա, որ այդ որոշումը ի կատար է ածվելու նաև իրավաբանական տեսանկյունից:

Բայց, իհարկե, սա չի նշանակում, թե պաշտպանության միջոց առհասարակ չի կիրառվում: Մենք ունենք պաշտպանական միջոցներ, որոնք մեծ ծախսեր չեն պահանջում: Օրինակ` պաշտոնական նախազգուշացում: Իմ պրակտիկ աշխատանքում մենք ունեցել ենք մի շարք դեպքեր, օրինակ՝ թրաֆիքինգի գործերով, երբ որ կիրառել ենք պաշտոնական նախազգուշացում:

- Քանի որ խոսեցինք ֆինանսական կարողությունների պատճառով օրենքով նախատեսված, բայց գործնականում չկիրառվող մեթոդների մասին, վերադառնալով խափանման միջոցի հարցին՝ ուզում եմ անդրադառնալ նոր Քրեական դատավարության օրենսգրքի նախագծով առաջարկվող այլընտրանքային միջոցների հարցին: Դրանց թվում ևս կան հավելյալ ծախսեր ենթադրող միջոցներ: Մտավախություն չկա՞, որ դրանք ևս ապագայում ուղղակի կմնան թղթի վրա:

- Քրեական դատավարության օրենսգիրքի նախագծի հապճեպ ընդունման անհրաժեշտությունը հիմնականում պայմանավորված է այլընտրանքային խափանման միջոցների ճկուն համակարգի առկայությամբ:

Ես, թեև չեմ սիրում առանց լուրջ հետազոտության, որոշակի պնդումներ անել, բայց սա այն դեպքն է, երբ վստահաբար կարող եմ ասել` կալանքի ինստիտուտը ավելի թանկ արժե պետության համար, քան տնային կալանքի պարագայում հատուկ տեխնիկական միջոցների կիրառումը: Մենք ունեցել ենք այդպիսի հետազոտություն` «Փրոջեքթ Հարմոնի» կազմակերպության հետ, թե ինչ արժեք է ունենում պետության համար մարդուն կալանքի տակ պահելը:

Օրինակ` ԱՄՆ-ում տարեկան կտրվածքով տղամարդու համար արժենում է 60 000 դոլար, կնոջ համար` 70 000: Հայաստանում նման խորը վերլուծություն, թե կալանքը պետության վրա ինչ գումար է նստում, չկա: Միայն շատ պարզունակ հաշվարկներ են կատարվում, թե օրական ինչ գումար է ծախսվում, ասենք՝ սննդի համար և այլն, օրինակ` 7000 դրամ, բայց իրականում պետք է հասկանանք, որ կալանքը ավելի քան ծախսատար է:

Երբ մեղադրյալը գտնվում է կալանքի տակ, օրինակ, նրան պետք է բերել դատարան, տանել, պրիմիտիվ օրինակներ են, որոնք լուրջ վերլուծության չեն ենթարկվել: Կալանքի ծախսը մի քանի անգամ ավելին է, քան եթե պետությունը բյուջեից տարեկան որոշակի գումար հատկացնի, ասենք, տեխնիկական սարքերը ձեռք բերելու համար, որոնք նոր տեխնոլոգիաների պայմաններում այդքան մեծ թիվ չեն կազմում: Հիմա յուրաքանչյուրի հեռախոսի մեջ կա GPRS, որը շատ հեշտ է կառավարել, և այնպես չէ, որ մենք մեծ թվերի հետ գործ կունենանք:

Կալանքը որևէ մեկին պետք չէ՝ ո՛չ քննիչին, ո՛չ մեղադրյալին, և ո՛չ էլ՝ պետությանը. կալանքը պետք է լինի ծայրահեղ միջոց:

- Այդ դեպքում ի՞նչն է պատճառը, որ այն այդքան տարածված է մեր իրավական համակարգում: Ինչո՞ւ է այն համատարած կիրառվում նախաքննական մարմինների կողմից, և դատարաններն էլ հիմնականում հաստատում են մեղադրյալին կալանավորելու՝ քննիչների որոշումները:

- Ես չեմ մեղադրում որևէ մեկին, միշտ առանձնացրել եմ 2 կարևոր պատճառ` սուբյեկտիվ և օբյեկտիվ: Օբյեկտիվ պատճառներից մեկն այն է, որ գործող Քրեական դատավարության օրենսգիրքը այլընտրանքային ռեալ խափանման միջոցներ չի նախատեսում, իսկ սուբյեկտիվ խնդիրը իրավամտածողության խնդիրն է: Ցավոք, ինձ թվում էր, թե այս պայմաններում իրավամտածողությունը պետք է փոխվեր, և կալանքի թվերը նվազեին:

Այո', իմ շատ ավագ գործընկերներ դատախազությունում` խորհրդային իրավամտածողության արդյունքում, հակված են դեպի կալանավորումը: Բայց, կարծում եմ ավելի երիտասարդ սերունդը պետք է զերծ լինի այդ մտածողությունից: Ինձ համար դա պետք է լինի ծայրահեղ միջոց, ինձ համար անընդունելի է, որ մարդուն կարելի է կալանավորել, օրինակ, երբ որ մարդը ինքը մեղայականով ներկայանում է, ոչ թե` հետախուզման մեջ լինելով, այլ ի սկզբանե կամավոր եկել խոստովանել է: Ինչպե՞ս կարելի է այդ մարդուն կալանավորել: Եվ, գիտեք, երբեմն հենց քննիչները չեն ցանկանում կալանավորել մարդուն, որովհետև ասում են, եթե մենք կալանավորեցինք այս անձնավորությանը, հաջորդ օրը նա սկսում է մեզ հետ չհամագործակցել:

Բայց նաև հանցագործություններ կան, որոնց դեպքում ոչ ոք իր վրա պատասխանատվություն չի վերցնի այդ մարդուն ազատ արձակի, որովհետև չկա ռեալ այլընտրանքային միջոց: Իսկ նոր Քրեական դատավարության օրենսգիրքը, ես մանրամասն ուսումնասիրել եմ, նախատեսում է շատ գործունակ խափանման միջոցներ, և եթե ներդրվի նաև վերահսկողական պատշաճ մեխանիզմներ, դա պետության բեռը էականորեն կթեթևացնի:

Հարցազրույցը՝ Նելլի Դանիելյանի